Bagienna część doliny Narwi - zmiany warunków siedliskowych i roślinności w minionym 30-leciu

Celem pracy jest wykazanie zmian, jakie zaszły w środowisku bagiennego odcinka doliny górnej Narwi. Artykuł prezentuje wyniki badań przeprowadzonych na przekroju badawczym, założonym przez IMUZ w 1969 r. w okolicy wsi Bokiny. W 2003 r. rozpoznano roślinność i stan gleb. Uzyskane wyniki zestawiono z danymi historycznymi z 1970 r., pochodzącymi z materiałów źródłowych IMUZ. Dane o stanach wód w cyklu dekadowym z lat 1970-1989, zestawiono z wynikami obserwacji prowadzonych w latach 2000-2003 przez Politechnikę Białostocką. Analiza statystyczna i przestrzenna poziomów wód wykazuje skrócenie czasu zalewów, obniżenie ich wysokości, jak również wyraźny trend obniżania się wód gruntowych poza okresem zalewów. Rozpoznanie stanu gleb wykazało zanik procesów akumulacji materii organicznej na całej szerokości doliny. Gleby torfowo-bagienne w większości przekształciły się w gleby torfowo-murszowe w I stadium zmurszenia. W profilach glebowych zaznacza się zjawisko postępującego przesychania, co stwarza dogodne warunki do dalszej decesji materii organicznej i eutrofizacji siedlisk. Rozpoznanie roślinności wykazało, że zarówno w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, w miejscu występowania szuwaru turzycy zaostrzonej (Caricetum gracilis), jak i na obszarach obejmowanych zalewem, gdzie dominował szuwar turzycy sztywnej (Caricetum elatae) obecnie występują kadłubowe zbiorowiska z dominacją trzciny pospolitej (Phragmites australis), często ze znacznym udziałem gatunków nitrofilnych - pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.) i ostrożnia polnego (Cirsium arvense L. Scop.). Obniżenie poziomów wód gruntowych, redukcja zalewów, rozwój procesu murszenia gleb torfowych oraz degradacja zbiorowisk roślinnych wyraźnie wskazują na obniżenie wartości przyrodniczych bagiennego odcinka doliny górnej Narwi.

The section of the upper Narew River valley protected as the Narew National Park is known for a unique system of anastomosing riverbeds, which supports extensive areas of wetlands. The frequency and duration of floods, which were crucial for the development of floodplain fens, have changed in the last decade due to alteration of the hydrological regime both upstream and downstream the national park. In order to find the effects of these hydrological changes on vegetation, we compared present and past distribution of plant communities along transect across the valley, where groundwater level has been regularly measured for the last 33 years. Along the transect, vegetation relevés were made in the 1970s and repeated in 2003 in the same sites. Next to each relevé, soil and hydrological conditions were analysed. Comparison of vegetation data showed that the area of tufted sedge communities Caricetumelatae, which used to be the dominating and the most representative vegetation type in the park, drastically decreased. At the same time, we observed the expansion of not peat-forming slender tufted sedge community Caricetumgracilis and invasion of the common reed Phragmitesaustralis to sedge fens. In effect, natural values of the area have significantly diminished. The hydrological and soil analyses revealed a significant lowering of the groundwater level during growth season in the last decade, which was mainly due to shortened duration of floods. This resulted in desiccation of peat soils. The extent of these changes is reflected in the extent of changes in vegetation. Our results show that, even in the range of hydrological conditions which supports wetland communities, some changes can largely affect species composition and conservational values. This is of high importance in the planning of floodplain management and its use for flood control purposes.