Nawadnianie jako sposób przeciwdziałania obniżkom plonów buraka cukrowego uprawianego na glebach lekkich w latach suchych

W pracy przyjęto hipotezę, że nawadnianie może być jednym ze skutecznych sposobów przeciwdziałania obniżkom plonów buraka cukrowego uprawianego na glebach kompleksu żytniego słabego w latach suchych. W tym celu przedstawiono wyniki doświadczeń polowych z deszczowaniem tej rośliny przeprowadzonych w latach 1986-1998 w miejscowości Kruszyn Krajeński k. Bydgoszczy na czarnej ziemi zdegradowanej, zaliczanej do V-VI klasy bonitacyjnej. Na podstawie wskaźnika standaryzowanego opadu SPI (ang. "Standardized Precipitation Index") w 13-letnim okresie badań wydzielono lata suche, przeciętne i mokre. W warunkach braku nawodnień najmniejsze plony korzeni buraków cukrowych zanotowano w latach suchych, większe w przeciętnych i największe w wilgotnych, natomiast pod wpływem deszczowania największy plon korzeni zebrano również w latach zaliczanych do mokrych, a najmniejsze w suchych. Zdecydowanie silniej działało jako czynnik plonotwórczy deszczowanie, które zależnie od intensywności nawożenia spowodowało przyrost plonu w stosunku do wariantów nienawadnianych wynoszący przeciętnie od 15,1 do 18,4 t·ha-¹. Nawadnianie oraz nawożenie azotem najsilniej różnicowało plon w latach suchych, powodując zwyżkę od 24,4 (N₁ - 90 kg N·ha-¹) do 28,6 t·ha-¹ (N₂ - 150 kg N·ha-¹). Nawożenie większą dawką azotu bez deszczowania nie przyniosło żadnego efektu, natomiast zastosowane łącznie z deszczowaniem spowodowało przyrost plonu o 2,5 t·ha-¹ w porównaniu ze stosowanym w dawce 90 kg N. Plon suchej masy korzeni na obiektach kontrolnych (nienawadnianych) zwiększał się od lat suchych ku wilgotnym, zaś na deszczowanych - w kierunku odwrotnym. Najlepsze warunki do uzyskania największych plonów cukru wystąpiły w latach wilgotnych na poletkach kontrolnych i w latach przeciętnych w przypadku stosowania nawodnień. Najmniejszą przeciętną masę miały korzenie z poletek nawadnianych w latach przeciętnych, a największą w suchych, niezależnie od dawki azotu. Na obiektach kontrolnych korzenie o największej masie wyrastały w latach wilgotnych, a o najmniejszej - w suchych. Występowaniu dużej ilości korzeni zniekształconych na glebach kompleksu żytniego słabego najbardziej sprzyjały lata suche. Czynnikiem wyraźnie poprawiającym zewnętrzne cechy jakościowe korzeni było zastosowane deszczowanie, powodujące zmniejszenie udziału korzeni zniekształconych średnio od 4,4 (N₁) do 7,0% (N₂), oraz w mniejszym stopniu - nawożenie większą dawką azotu w warunkach kontrolnych (bez nawadniania) - zmniejszenie tego udziału o 1,6%.

It was hypothesized that irrigation could be one of effective methods for counteracting sugar beet yield decreases in dry years, when the crop was grown on soils of a weak rye complex. Therefore, results of field experiments on sprinkler irrigation of this crop carried out in 1986-1998 are presented in this paper. Trials were conducted in Kruszyn Krajeński near Bydgoszcz on degraded black earth classified as V-VI class. The period of 13 years was divided into dry, normal and wet years on the basis of Standardized Precipitation Index (SPI). Without supplemental irrigation the lowest yields of sugar beet roots were noted in dry years, better in average years and the highest in wet years. Under irrigation the highest yields of sugar beet roots were harvested in wet years and the lowest in dry years. Between two yield-forming factors studied, irrigation had a stronger impact on crops. Irrigation increased the yield by 15.1 to 18.4 t·ha-¹ in comparison with the control, depending on the dose of fertilizers. The strongest differentiation of yields caused by irrigation was noted in dry years when the yield increment amounted from 24.4 (N₁ - 90 kg N·ha-¹) to 28.6 t·ha-¹ (N₂ - 150 kg·ha-¹). Higher nitrogen dose had no effect under control conditions but in the case of irrigation the dose of 150 kg N·ha-¹ caused an increase of yield by 2.5 t·ha-¹ as compared with that of 90 kg N·ha-¹. Dry matter yield of roots increased from dry to wet years on control plots. Opposite tendency was found on irrigated plots. The best conditions for the highest yield occurred in wet years on control plots and in average years on irrigated plots. Roots harvested from irrigated plots were characterized by the lowest mean weight in average years and by the highest one in dry years, irrespective of the nitrogen dose. In the case of control plots, roots of the highest weight developed in wet years and those of the lowest weight - in dry years. Dry years favored the occurrence of large amounts of deformed roots in soils of weak rye complex. Irrigation was the main factor improving the features of roots. It caused a decrease of the percentage of deformed roots from 4.4 (N₁) to 7.0 % (N₂) on average. Higher nitrogen dose (N₂) had smaller effect (a decrease by 1.6 %).