Wpływ ryzosfery na zawartość kadmu i ołowiu w glebach i roślinach warzywnych z terenów o zróżnicowanym wpływie antropopresji

Celem pracy było określenie zawartości kadmu i ołowiu w warzywach uprawianych w ogródkach działkowych zlokalizowanych na terenach o zróżnicowanej intensywności antropopresji oraz zbadanie wpływu ryzosfery tych roślin (seler, burak ćwikłowy, marchew) na zawartość metali ciężkich i aktywność enzymatyczną gleb. Badaniami objęto ogródki działkowe zlokalizowane na obszarze Górnego Śląska (Bytom, Miasteczko Śląskie, Zabrze) i miast wschodniej Polski (Lublin, Stalowa Wola, Zamość). Obiektami badań były warzywa uprawiane w tych ogródkach (seler, burak ćwikłowy i marchew) oraz gleby strefy ryzosferowej i pozaryzosferowej tych roślin. Zawartość kadmu i ołowiu w analizowanych warzywach była ścisłe uzależniona od stopnia zanieczyszczenia gleb tymi metalami i gatunku rośliny. Spośród badanych warzyw seler gromadził największe ilości Cd i Pb. Przekroczenie dopuszczalnej normy zawartości Cd i Pb stwierdzono w próbkach warzyw pochodzących z obszaru Górnego Śląska. Istotny wpływ ryzosfery na pozytywne zmiany ekochemicznego stanu gleb stwierdzono wyłącznie w przypadku ogrodów działkowych z terenu miast wschodniej Polski. Brak efektu ryzosfery w glebach z obszaru Górnego Śląska wskazuje na zakłócenie równowagi biologicznej w tym środowisku.

The dissertation aimed to determine the content of cadmium and lead in vegetables grown in allotments situated in regions with direrse anthropogenic impact as well as to examine the influence of the root layer of these plants (celery, red beet, car-rot) on the content of heavy metals and an enzymatic activity of soils. The research comprised the allotments located in the Upper Silesian region (Bytom, Miasteczko Śląskie, Zabrze) and in the towns in eastern Poland (Lublin, Stalowa Wola, Zamość). The objects of the research were vegetables grown in allotments (celery, red beet and carrot) and soils within and beyond the root layer of these plants. The content of cadmium and lead in the analyzed vegetables depended strictly on plant species and the extent to which the soils were polluted with these metals. Among the analyzed yegetables, the highest amounts of Cd and Pb were accumulated in the celery. The exceedance of the admissible limit for the content of Cd and Pb was observed in the vegetable samples from the Upper Silesian region. A significant influence of the root layer on the favourable changes of the ecochemical condition of the soils was observed only for the allotments situated in the towns of eastern Poland. The lack of the effect of the root layer in the soils in the Upper Silesian region indicates a disturbance in the biological equilibrium in this environment.