Implementation of Self-Government Tasks in the Field of Social and Vocational Rehabilitation of Disabled People in the Lubelskie Voivodeship in 2008-2017

Disability is an interdisciplinary - medical, social and professional phenomenon. The goal of medical professionals is to treat a person and restore his or her fitness. The group of disabled people in Poland is characterized by a lower level of education than among non-disabled people and high unemployment. The purpose of vocational rehabilitation is to make it easier for a disabled person to obtain and maintain appropriate employment and career advancement. Social rehabilitation is defined as an activity aimed at enabling a disabled person to fully participate in social life. The tasks of the local government addressed to disabled people include conducting occupational therapy workshops (WTZ), occupational activity establishments (ZAZ), community self-help homes (ŚDS) and social welfare homes (DPS). The aim of the study was to analyze the implementation of self-government tasks in the field of social and vocational rehabilitation of disabled people, with particular emphasis on ZAZ in the Lubelskie Voivodeship in 2008-2017. The work uses data collected in 2008-2017 by the Regional Center for Social Policy (ROPS) in Lublin. In addition, in December 2017, they were sent by e-mail to ROPS and Marshal's Offices in voivodship cities in Poland, inquiries about tasks and ways of implementing these tasks in the field of social and vocational rehabilitation of disabled people in 2008-2017. The available data on expenditure from the State Fund for Rehabilitation of the Disabled (PFRON) was collected. The research material was statistically developed using the IBM SPSS Statistics (v. 25) and Statistica (v. 13) statistical packages. In the years 2008-2017 in the Lubelskie Voivodeship, PLN 75,529,959 was allocated for vocational and social rehabilitation of people with disabilities, the most (PLN 9,158,243) in 2016. In the same year, the largest number of people used the ZAZ. In 2008-2017, the average annual amount of expenditure on social and vocational rehabilitation of disabled people in all Polish provinces was PLN 7 576 718.9. In the discussed period, the highest amounts from PFRON were allocated to the rehabilitation of disabled people in the Śląskie Voivodeship, and the lowest in Lubuskie, while Lubelskie received average amounts. In Poland, in the field of social and vocational rehabilitation and employment of disabled people, solutions similar to those already developed are applied in the countries of Western Europe. The costs of financing vocational rehabilitation, understood as financing the functioning of the ZAZ by voivodship selfgovernments, are constantly growing. The growing expenses incurred on the activities of the ZAZ do not significantly improve the situation related to vocational rehabilitation and employment of disabled people. Improving the operation of the system of vocational and social rehabilitation of people with disabilities should not only consist in increasing the funds spent under the current inefficient system, but should be preceded by a thorough analysis of the current state and the development of extensive organizational changes.

Niepełnosprawność jest zjawiskiem interdyscyplinarnym - medycznym, społecznym, zawodowym. Celem działania profesjonalistów medycznych ma być leczenie osoby i przywrócenie jej sprawności. Grupa osób niepełnosprawnych w Polsce charakteryzuje się niższym poziomem wykształcenia niż występujący wśród osób sprawnych oraz wysokim bezrobociem. Celem rehabilitacji zawodowej jest ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia oraz awansu zawodowego. Rehabilitacja społeczna jest definiowana jako działanie mające umożliwić osobie niepełnosprawnej pełne uczestnictwo w życiu społecznym. Wśród zadań samorządu adresowanych do osób niepełnosprawnych jest prowadzenie warsztatów terapii zajęciowej (WTZ), zakładów aktywności zawodowej (ZAZ), środowiskowych domów samopomocy (ŚDS) czy domów pomocy społecznej (DPS). Celem pracy była analiza realizacja zadań samorządu w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych ze szczególnym uwzględnieniem ZAZ w województwie lubelskim w latach 2008-2017. W pracy wykorzystano dane zgromadzone w latach 2008-2017 przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej (ROPS) w Lublinie. Ponadto, w grudniu 2017 roku rozesłano drogą mailową do ROPS oraz Urzędów Marszałkowskich w miastach wojewódzkich w Polsce zapytania o zadania oraz sposoby realizowania tych zadań w sferze rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych w latach 2008-2017. Zebrano dostępne dane na temat wydatków z Państwowego Funduszu Rehabilitacji osób Niepełnosprawnych (PFRON). Materiał badawczy opracowano statystycznie za pomocą pakietów statystycznych IBM SPSS Statistics (v. 25) oraz Statistica (v.13). W latach 2008-2017 w województwie lubelskim przeznaczono 75 529 959 złotych na rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych, najwięcej (9 158 243zł) w 2016r. W tym samym roku największa liczba osób korzystała z ZAZ. W latach 2008-2017 średnia roczna kwota wydatków na rehabilitację społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych we wszystkich województwach Polski wyniosła 7 576 718,9 złotych. W omawianym okresie najwyższe kwoty z PFRON były przeznaczane na rehabilitację osób niepełnosprawnych w województwie śląskim, zaś najniższe w lubuskim, a lubelskie otrzymywało kwoty średnie. W Polsce w zakresie rehabilitacji społeczno-zawodowej i zatrudniania osób niepełnosprawnych stosuje się rozwiązania zbliżone do wypracowanych w państwach zachodniej Europy. Koszty finansowania rehabilitacji zawodowej, rozumianej jako finansowanie funkcjonowania ZAZ przez samorządy województw, stale rosną. Rosnące wydatki ponoszone na działalność ZAZ nie poprawiają w znaczącym stopniu sytuacji związanej z rehabilitacją zawodową i zatrudnianiem osób niepełnosprawnych. Usprawnianie działania systemu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych nie powinno polegać wyłącznie na zwiększaniu środków finansowych wydatkowanych w ramach obecnego mało wydolnego systemu, ale powinno być poprzedzone gruntowną analizą stanu obecnego i wypracowaniem szerokich zmian organizacyjnych.