Poufne spotkania w środowisku oficerskim przed przewrotem majowym, czyli kilka spostrzeżeń i hipotez wokół dochodzenia wojskowej prokuratury (listopad 1925 – maj 1926)

Od dziesięcioleci zagadnienie przewrotu majowego z 1926 r. dokonanego pod kierownictwem Marszałka Józefa Piłsudskiego rozbudza wśród historyków wiele emocji. To bezprecedensowe wydarzenie w dziejach Rzeczypospolitej, które w gwałtowny sposób zmieniło ustrój państwa, stało się przedmiotem licznych dywagacji. Starano się odpowiedzieć na kilka kluczowych pytań – od kiedy zamach stanu był przygotowywany? W jaki sposób przebiegała jego organizacja i kto został do niej wtajemniczony i wyznaczony? Okazuje się, że wśród niezbadanych dotąd archiwaliów znajdują się materiały dające przyczynek do wskazania na nie częściowej odpowiedzi. Jedną bowiem z akcji przygotowawczych były poufne spotkania dwóch piłsudczyków, które stały się przedmiotem śledztwa wojskowej prokuratury. Liczne zaprotokołowane zeznania zmuszają do nowego spojrzenia na ten kilkumiesięczny okres poprzedzający zamach stanu. Niniejszy artykuł, opierając się na materiałach źródłowych, stanowi próbę postawienia nowych hipotez, które zapewne staną się przyczynkiem – w obliczu zbliżającej się setnej rocznicy wypadków majowych z 1926 r. – do wielu konstruktywnych dyskusji wśród badaczy i miłośników historii XX w.

For decades, the issue of the May Coup of 1926, carried out under the leadership of Marshal Józef Piłsudski, has aroused many emotions among historians. This unprecedented event in the history of the Republic of Poland, which rapidly changed the state system, has become the subject of widespread speculation. Attempts were made to answer several key questions, such as when was the coup prepared, how was it organized and carried out, and who was initiated and appointed to it? It turns out that among the previously unexamined archives there are materials that contribute to providing partial answers to these questions. One of the preparatory actions were confidential meetings between two of Piłsudski’s supporters, which became the subject of an investigation by the military prosecutor’s office. The numerous recorded testimonies force us to take a new look at the several-month period preceding the coup. This article, based on new source materials, attempts to put forward new hypotheses, which will likely contribute – in the face of the approaching centenary of the May 1926 events – to many constructive discussions among researchers and enthusiasts of 20th century history.

Der Mai-Putsch von 1926 unter der Führung von Marschall Józef Piłsudski erregt seit Jahrzehnten die Gemüter der Historiker. Dieses in der Geschichte der Republik beispiellose Ereignis, das das politische System des Staates abrupt veränderte, war Gegenstand zahlreicher Diskussionen. Es wurde versucht, mehrere Schlüsselfragen zu beantworten: Seit wann wurde der Putsch vorbereitet? Wie wurde er organisiert und wer war der Initiator und Auftraggeber? Es hat sich herausgestellt, dass in den bisher unerforschten Archivalien Material vorhanden ist, das dazu beiträgt, eine Teilantwort auf diese Fragen zu geben. Denn eine der vorbereitenden Maßnahmen waren die vertraulichen Treffen zwischen zwei Piłsudski-Anhängern, die Gegenstand einer Untersuchung der Militärstaatsanwaltschaft wurden. Zahlreiche aufgezeichnete Zeugenaussagen erzwingen einen neuen Blick auf diesen mehrmonatigen Zeitraum vor dem Putsch. Auf der Grundlage des Quellenmaterials wird in diesem Artikel der Versuch unternommen, neue Hypothesen aufzustellen, die angesichts des bevorstehenden hundertsten Jahrestages der Ereignisse vom Mai 1926 zu vielen konstruktiven Diskussionen unter Forschern und Liebhabern der Geschichte des 20. Jahrhunderts beitragen dürften.