Aksjologiczne podstawy oceny techniki

Dalszy rozwój interdyscyplinarnej dyscypliny naukowej jaką jest ocena techniki wymaga m.in. rozwijania jej podstaw teoretycznych. Jednym z najważniejszych ich elementów jest aksjologia rozumiana jako dział filozofii (jej najstarszą i w pewnym sensie główną częścią jest etyka). W tekście przedstawiony został kontekst historyczny rozwoju – aksjologii oraz – oceny techniki. Sformułowano argumenty przemawiające na rzecz możliwości oraz celowości posługiwania się możliwie neutralnym metafizycznie pojęciem wartości. Wskazano na potrzebę przyjęcia jakiejś ontologii „świata ludzkiego”. Zaproponowano ontologię, w której świat ten obejmuje cztery (pod)światy: indywiduów, zbiorowości, przedmiotów materialnych oraz przedmiotów idealnych. Dokonano przeglądu wartości istotnych dla oceny wpływu techniki na każdy z wymienionych (pod)światów.

The future development of the Technology Assessment conceived as an interdisciplinary science calls – among others – for developing its theoretical foundations. As one of their most important elements should be regarded axiology conceived as a part of philosophy (ethics is the oldest and in a sense main part of axiology). In this paper has been presented the historical context of the development of both axiology and technology assessment. Some arguments supporting the possibility and desirability of using meta-physically neutral notion of value have been formulated. The need to assume an ontology of “human world” has been demonstrated. An ontology has been proposed in which “human world” is made up of four (sub)worlds: of human individuals, of human groups, of material objects, and of ideal objects. An overview of the values being relevant for evaluation of technology’s impact upon each of those (sub)worlds.