W poszukiwaniu ,,nowej Grammousty”. Dziedzictwo kulturowe pasterzy Aromanów (Wołochów) w południowym Pirynie w Bułgarii

Dziedzictwo kulturowe pasterzy Aromanów (Wołochów) w Bułgarii stanowi temat trudny i wymagający szczególnej dociekliwości w badaniach naukowych. Aromanie przybyli tu po dotkliwych prześladowaniach, jakie spotkały ich ze strony Turków i Albańczyków w końcu XVIII wieku. W wysokich górach stworzyli własny świat, który przez dziesiątki lat stał się ich schronieniem — zbudowali tu osady z domami, gospodarstwami, miejscami kultu religijnego, pastwiskami, stworzyli też sieć interesariuszy, którzy nabywali wytwarzane przez nich towary. Celem tego artykułu jest zbadanie jakie ślady dziedzictwa kulturowego pasterzy aromańskich zachowały się w osadach południowego Pirynu w Bułgarii. Zaprezentowano w nim główne górskie wioski aromańskie, dawne szlaki pasterskie oraz profesje, jakimi się trudnili. W badaniach wykorzystano metodologię jakościową, w tym obserwacje uczestniczące w wioskach Pirynu oraz wywiady z mieszkańcami wiosek górskich Bułgarii. Badania pokazały, że nieliczna dziś społeczność aromańska w Pirynie w Bułgarii zachowała pamięć o swoim pochodzeniu, a także niewielkie zasoby dziedzictwa kulturowego, które obecnie jest w różnym stanie — wymaga opisu, dokumentacji i rewitalizacji miejsc i (nie)-miejsc tej społeczności.

In search of a “New Grammousta”: Cultural heritage of Aromanians/Vlachs shepherds in the southern Pirine in Bulgaria (I). The history and cultural heritage of the Aromanian (Vlach) shepherds in Bulgaria is a challenging topic that requires particular inquisitiveness in scientific research. The Aromanians arrived there after years of severe persecution perpetrated by the Turks and Albanians at the end of the 18th century. In the high mountains, they created their own world, which became their refuge for decades, with settlements comprising houses, farms, places of religious worship, and pastures. They set up a network of stakeholders who purchased their goods. Due to their specific lifestyle and the oral nature of their culture, the historical and ethnographic sources illustrating their world are scarce. This paper is to present the history of the Aromanian/Vlach community from the moment they settled in the Pirin Mountains in Bulgaria in the 19th century until they left Bulgaria in the first half of the 20th century. It describes the main Aromanian settlements, including their location, traditional professions, wintering places, and the crucial herding routes in this region.