Muzyczna wizja Wiecznego Miasta. Tryptyk rzymski Ottorina Respighiego

Tryptyk rzymski Ottorina Respighiego (1879-1936) jest muzyczną wizją Wiecznego Miasta: każdy z wchodzących w jego skład poematów symfonicznych – Fontanny rzymskie (1916), Pinie rzymskie (1924) i Uroczystości rzymskie (1928) – zawiera cztery części-obrazy, sugestywnie opisane w komentarzu autorskim zamieszczonym w partyturze. Przedmiotem muzycznej medytacji są nie tylko zabytki i widoki Rzymu, ale także jego historia (w tym epizody starożytne i średniowieczne) oraz folklor miejski. Ta olśniewająca wizja muzyczna, cechująca się mistrzostwem instrumentacji, splata się z dylematami epoki Respighiego. Kompozytor ten należy to tzw. generazione d’ottanta, czyli formacji kompozytorów, którzy dążyli do odrodzenia włoskiej muzyki instrumentalnej, a tym samym przeciwstawiali się degeneracji, która ich zdaniem dotknęła muzykę europejską pod wpływem ekspresywnego subiektywizmu muzyki niemieckiej. Rola, jaką przypisywali Włochom, była w kilku aspektach zbieżna z ideami faszystowskimi. Ocena rzeczywistego zaangażowania ideowego Respighiego pozostaje jednak problemem otwartym – jego postawa estetyczna wykrystalizowała się przed rokiem 1922, a kompozytor nie zajmował stanowiska w kwestiach politycznych.

Roman Triptych by Ottorino Respighi (1879–1936) is a musical impression of the Eternal City: each of the tone poems – Fountains of Rome (1916), Pines of Rome (1924), and Roman Festivals (1928) – contains four part-images evocatively described in a literary commentary contained in the score. The object of musical meditation involves not solely the monuments and views of Rome, but also the town’s history (including episodes of antiquity and the Middle Ages) as well as urban folklore. This dazzling musical vision, characteristic for its masterly instrumentation, is entwined with dilemmas from the Respighi epoch. The composer belongs to the so-called generazione dell’ottanta, i.e. a formation of composers striving towards a renaissance of Italian instrumental music and hence opposing the degeneration which, in their opinion, affected European music under the impact of the expressive subjectivism of German compositions. Certain aspects of the role which they ascribed to Italy were concurrent with Fascist conceptions. An assessment of Respighi’s actual ideological involvement, however, remains an open question – his aesthetic attitude assumed shape prior to 1922 and the composer did not take a stand regarding political issues.