Koncepcje nowoczesnego wychowania społeczno-moralnego w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w.

Wprowadzenie: Przeobrażenia modernizacyjne na ziemiach polskich u schyłku XIX i na początku XX wieku łączyły się z rozwojem i popularyzacją pedagogiki naukowej oraz wzrostem znaczenia dzieci i młodzieży zmiany w życiu społecznym. Postulaty powszechnej edukacji wiązały się z potrzebą opracowania koncepcji wychowania, odpowiadających wymogom rzeczywistości nowoczesnej, w polskich realiach będącej także okresem dążeń irredentystycznych. Cel badań: Celem artykułu jest omówienie koncepcji wychowania społeczno-moralnego w Królestwie Polskim w okresie szczególnie ważnym dla kształtowania polskiej nowoczesności i niepodległości. Przedmiotem analiz będą propagowane normy wychowania młodego pokolenia, dotyczące postaw etycznych i obywatelskich. Badania pozwolą na określenie kontynuacji tradycyjnej refleksji o wychowaniu społeczno-moralnym oraz wskazanie istoty i uwarunkowań nowych koncepcji. Stan wiedzy: W dotychczasowych opracowaniach dotyczących historii koncepcji wychowania społecznego i moralnego brakuje analizy tych zagadnień z uwzględnieniem perspektywy przemian społecznych i kulturowych, będących wynikiem procesów modernizacyjnych w dobie nowoczesnej. W dotychczasowych badaniach odnoszono się do niektórych koncepcji wychowania społeczno-moralnego polskich pedagogów przełomu XIX i XX wieku, nie uwzględniając jednak w szerszym stopniu kontekstu epoki. Zachowane źródła pozwalają na pogłębioną analizę historyczno-pedagogiczną. W badanych tekstach pisano o kształceniu charakteru, samowychowaniu, rozwijaniu postaw społecznych i obywatelskich, znaczeniu lekcji etyki. Podsumowanie: Wychowaniu społeczno-moralnemu nadawano wartość autoteliczną, ale także unifikacyjną, służącą egalitarnym relacjom społecznym. Na początku XX wieku często łączono je z obywatelstwem. Tak ujmowane wychowanie uznawano za szczególnie ważne dla procesów modernizacji i demokratyzacji społeczeństwa.

Introduction: Modernisation transformations within the Polish lands at the end of the 19th and the beginning of the 20th century were linked to the development and popularisation of scientific pedagogy and the growing importance of children and youth in social life. The postulates of universal education were connected with the need to develop concepts of upbringing, corresponding to the requirements of modern reality, in Polish realities, which was also a period of irredentist aspirations. Research Aim: The aim of the article is to discuss the concept of socio-moral upbringing in the Kingdom of Poland during a period particularly important for the formation of Polish modernity and independence. The subject of analysis will be the propagated norms of upbringing of the young generation, concerning ethical and civic attitudes. The research will make it possible to determine the continuation of the traditional reflection on socio-moral upbringing and to indicate the essence and conditions of the new concepts. Evidence-based Facts: In the studies on the history of the concepts of social and moral upbringing conducted until now, there is a lack of analysis of these issues from the perspective of social and cultural transformations resulting from modernisation processes in the modern era. Previous studies have referred to some of the concepts of social and moral upbringing of Polish pedagogues of the turn of the 19th and 20th centuries, without, however, considering the context of the era to a greater extent. The preserved sources allow an in-depth historical-pedagogical analysis. The texts under research spoke about the character education, self-education, the development of social and civic attitudes, the importance of ethics lessons. Summary: Socio-moral education was given an autotelic value, but also a unifying value, serving egalitarian social relations. At the beginning of the 20th century, it was often combined with citizenship. Viewed in this way, education was considered particularly important for the processes of modernisation and democratisation of society.