W czerwcu bieżącego roku minęła 77. rocznica wydania pierwszego numeru czasopisma „Nafta”, ściśle związanego z Instytutem Nafty i Gazu – Państwowym Instytutem Badawczym i jego prawnymi poprzednikami. Czasopismo to miało początkowo podstawowy cel w postaci współuczestnictwa, poprzez popularyzację wiedzy specjalistycznej, w odbudowie zniszczonego przez wojnę przemysłu naftowego. Sam Instytut podlegał wielokrotnej restrukturyzacji, zmieniały się urzędy nadzorujące pracę jednostki, priorytety wydawnictwa, redaktorzy, a miesięcznik „Nafta” nieprzerwanie trwał wiernie, zawsze prezentując zagadnienia istotne dla branży naftowej i gazowniczej, promując transfer wiedzy, wspierając innowacyjne rozwiązania w praktyce przemysłowej. Analiza zmian dotyczących czasopisma na przestrzeni lat była możliwa dzięki zrealizowanemu przez Instytut w latach 2010–2013 projektowi w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Zdigitalizowano wówczas najstarsze wydawnictwa przemysłu naftowego znajdujące się w zbiorach Biblioteki Instytutu, a także między innymi egzemplarze czasopisma „Nafta” od nr 1/1945 do nr 12/2008. Wszystkie pozostałe numery były już udostępnione zarówno w wersji analogowej, jak i cyfrowej. Dzisiaj z pewnością należy podkreślić, że duża część zbioru obejmującego czasopismo „Nafta” ma wartość historyczną, archiwalną i naukową. W artykule przedstawiono analizę kształtu merytorycznego „Nafty” w pierwszym okresie jej wydawania. Czasopismo, oprócz krótkich fachowych artykułów pogrupowanych w szeregu działów tematycznych, zawierało wtedy dużo wiadomości z życia branży naftowej, a także z działalności Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego oraz Instytutu. Wiele tych materiałów miało charakter szkoleniowy dla kadry przemysłowej. Część informacji była okresowo wydawana w postaci stałych dodatków do czasopisma, trwale z nim połączonych. Dużą wartość historyczną ma dodatek „Statystyka naftowa Polski”, wydawany od nr 1/1945 do 7–8/1948, zawierający szereg bardzo szczegółowych informacji o prowadzonych bezpośrednio po wojnie wierceniach otworów poszukiwawczych czy eksploatacyjnych, ich lokalizacji czy wielkości wydobycia węglowodorów na terenie Polski. Innym dodatkiem był „Biuletyn Instytutu…”, wydawany w okresie od 1958 r. do 1980 r., dokumentujący postęp prac naukowych w poszczególnych zakładach badawczych czy prac normalizacyjnych na potrzeby branży. Na uwagę zasługuje też „Przegląd Dokumentacyjny Nafty”, który zawierał streszczenia artykułów z najnowszych czasopism zagranicznych czy książek. W sytuacji braku powszechnego dostępu do tej literatury – albo jego znacznego ograniczenia – dodatek ten w okresie swojego wydawania (1953–1975) spełnił swoją rolę. W części Dane statystyczne dotyczące czasopisma omówiono ciągłość jego druku w poszczególnych latach, zwrócono uwagę, że nazwa periodyku zmieniła się tylko jeden raz, poprzez rozszerzenie tytułu do „Nafta-Gaz” (od nr 1/1992), przedstawiono nazwiska redaktorów naczelnych oraz scharakteryzowano zmiany w składzie podmiotów stanowiących organ wydawniczy czasopisma „Nafta”. Na podstawie materiałów opublikowanych w „Nafcie” w okresie od nr 1/1945 do nr 12/1951 uszczegółowiono zmiany restrukturyzacyjne samego Instytutu, w tym dotyczące nazwy i podległości organizacyjnej w początkowym okresie jego działalności.
The 77th anniversary of the first edition of “Nafta” journal, closely related to the Oil and Gas Institute – National Research Institute, and its legal predecessors, was in June this year. Initially, when first published, this journal had a basic goal – participation, via the popularisation of specialised knowledge, in the reconstruction of the oil industry that had been destroyed by the Second World War. The Institute has been restructed many times; the authorities supervising the unit’s operations were changing, as well as the priorities of the publication and its editors, but “Nafta” journal incessantly remained faithful to always presenting issues significant for the oil and gas sector, promoting knowledge transfer, and supporting innovative solutions within the industrial practice. Analysis of changes related to the journal over the years of its publication was possible due to the project carried out by the Institute in the years 2010–2013, under the Operational Programme “Innovative Economy”. At that time the oldest publications of the oil industry existing in the collection of the Institute Library were digitised, including copies of “Nafta” journal from No 1/1945 to No 12/2008. All the other issues were already made available both in an analogue and digital version. It should be emphasise that today a large part of the collection comprising “Nafta” journal has a historical, archival, and scientific value. The paper presents an analysis of the subject-matter profile of “Nafta” in the first period of its publication, which, apart from short professional papers grouped in a number of thematic sections, contained a lot of news from the oil sector life, and also from activities of the Association of Oil Industry Engineers and Technicians, and of the Institute. Many of these materials had a nature of training for the industrial staff. Part of the information was periodically published in the form of permanent supplements connected with the journal. The “Statystyka naftowa Polski” (“Oil statistics of Poland”) supplement, issued from No 1/1945 to 7–8/1948, which contained a large amount of very detailed information about the drilling of exploratory or production wells carried out immediately after the war, their location, or the volume of hydrocarbons production in Poland, has a high historical value. “Biuletyn Instytutu...” (“Bulletin of the Institute...”) was another supplement, published from 1958 to 1980, which documented the progress of scientific work in individual research departments or the standardisation work for the sector’s needs. Another supplement worth mentioning was the “Przegląd Dokumentacyjny Nafty” ("Oil Documentation Review") which contained abstracts of papers from the most recent foreign journals or books. In the situation where there was no easy access to this literature, or it was significantly limited, this supplement fulfilled its role in the period of its publication (1953–1975). The part Statistical Data on the Journal discusses the continuity of its publication in individual years, draws attention to the fact that the journal name has changed only once, by the title expansion to “Nafta-Gaz” (from No 1/1992), presents the names of editors-inchief, and characterises changes in the composition of entities, being the editorial bodies of “Nafta” journal. Based on materials published in “Nafta” in the period from No 1/1945 to No 12/1951, the restructuring changes of the Institute were specified, including names and organisational dependence in the initial period of its activities.
