Wątki baśniowe w „słowiańskim uniwersum” Marty Krajewskiej

Marta Krajewska’s series of novels forming the so-called Slavic universe (Idź i czekaj mrozów, 2016, Zaszyj oczy wilkom, 2017 Wezwijcie moje dzieci, 2021) is characterized by noticeable generic syncretism, with fairy tales playing an important role in the construction of the presented world. In her trilogy, the author draws on the most popular, universal fairy tale motifs recorded in international catalogues as well as in Polska bajka ludowa w układzie systematycznym (The Systematic Catalogue of the Polish Folk Tale) by Julian Krzyżanowski, using as the basis of her own story. Krajewska applies the plot patterns of these fairy tales (T. 400A “Urvasi”, T. 333 “Little Red Riding Hood”, T. 425 “The Quest for a Lost Husband”) in the construction of the fates of her protagonists; they also appear by way of folkloric quotes, present, for example, in dialogue replies of the characters. In the narratives of the novels, the writer also devotes a lot of space to the phenomenon of oral transmission of fairy tales, characteristic of folk tradition, and the function of this phenomenon in the life of the local community. However, the numerous references to folk tradition do not mean that Krajewska recreates the logic of selected motifs established in the folk tradition, with their characteristic intentionality and moral messages. The main novelty of the literary approach to traditional tales (especially the story of Little Red Riding Hood) lies in the author’s departure from the fairy tale’s warning role and in her focus on the ambivalence of fascination and horror evoked in the heroine by the figure of the wolf, which in the narrative structure initiates a complex love story with dramatic complications and frequent plot twists, leading, however, towards a happy ending.

Cykl powieściowy Marty Krajewskiej tworzący tzw. uniwersum słowiańskie (Idź i czekaj mrozów, 2016; Zaszyj oczy wilkom, 2017; Wezwijcie moje dzieci, 2021) charakteryzuje się zauważalnym synkretyzmem gatunkowym, z baśnią odgrywającą ważną rolę w konstruowaniu przedstawionego świata. Autorka w swojej trylogii czerpie z najpopularniejszych, uniwersalnych motywów baśniowych zapisanych w międzynarodowych katalogach oraz w Polskiej bajce ludowej w układzie systematycznym Juliana Krzyżanowskiego, opierając się na nich własną historię. Krajewska wykorzystuje schematy fabularne tych baśni (T 400A „Urvasi”, T 333 „Czerwony Kapturek”, T 425 „Poszukiwanie zaginionego męża”) w konstruowaniu losów swoich bohaterów; pojawiają się one także w formie cytatów folklorystycznych, obecnych np. w dialogowych replikach postaci. W powieściowej narracji pisarka poświęca również wiele miejsca charakterystycznemu dla tradycji ludowej zjawisku ustnego przekazywania baśni oraz funkcji tego zjawiska w życiu lokalnej społeczności. Liczne nawiązania do tradycji ludowej nie oznaczają jednak, że Krajewska odtwarza logikę motywów zaczerpniętych z tradycji folkloru, z charakterystyczną dla nich intencjonalnością i morałem. Główna nowość literackiego podejścia do baśni tradycyjnych (zwłaszcza opowieści o Czerwonym Kapturku) polega na odejściu autorki od ostrzegawczej roli baśni i skupieniu się na ambiwalencji fascynacji oraz grozy, jaką budzi w bohaterce postać wilka, który w strukturze narracji inicjuje złożoną historię miłosną z dramatycznymi komplikacjami i częstymi zwrotami akcji, prowadzącą jednak do szczęśliwego zakończenia