Jean Jacques Rousseau: oświecenie a sobą-pisanie

Celem niniejszej pracy jest zaprezentowanie Jana Jakuba Rousseau jako antropologa nowoczesności. Twierdzę, że pomiędzy pisaniem Wyznań a pozostałymi pracami Rousseau, dotyczącymi źródeł pochodzenia porządku społecznego, istnieje wewnętrzny związek, który określa jego sposób poznania tego, co społeczne. Proponuję zdefiniować ów sposób jako poznanie usytuowane społecznie. Epistemologiczne ograniczenia związane z poznaniem usytuowanym stanowią ontologiczną szansę na uchwycenie złożoności społecznej bez redukowania jej do przedmiotu jako efektu syntetycznych zdolności oświeconego rozumu. Stąd też zawartość Wyznań można odczytywać jako pytanie: jakiego rodzaju prace powinien wykonać badacz, by osiągnąć autonomiczną pozycję, która pozwala spoglądać na świat społeczny z lotu ptaka? Twierdzę, że Rousseau w Wyznaniach i innych pracach wykonuje tę samą pracę pisania. Z jednej strony, rekonstruuje swoją własną sytuację społeczną jako myśliciela, co czyni go współczesnym antropologiem, który wnika w wielość światów społecznych. Z drugiej jednak strony, pisze również jak oświecony prawodawca, proponując nowy sposób przynależności społecznej jako uniwersalną postać politycznej wspólnoty. Stąd też rzemiosło pisania wspomnień, wyznań, listów, luźno formułowanych myśli itd. – swoistego rodzaju bycie-w-świecie każdego badacza – staje się prostym narzędziem, które umożliwia nieustający proces samo-odniesienia w praktyczno-teoretycznym wymiarze pracy naukowej, zwłaszcza w obszarze nauk społecznych.

The present paper aims at presenting Jean Jacques Rousseau as an anthropologist of modernity. I argue that between his Confessions and other works concerning origins of the social order there is an inner connection which determined his mode of the social world knowing. I propose to define this mode by use of the contemporary concept of socially situated cognition. The epistemological restriction of situated cognition is an ontological opportunity to grasp the complexity of the social world without reducing it to the object as a result of synthetic capabilities of enlightened reason. Thus the main problem of Confessions can be read as the question: What kind of inner work researcher should perform to achieve the self-ruling position which enables him to look at the social world from an uninvolved point of view? I claim that Rousseau in Confessions as well as in other his works makes the same work. On the one hand, he reconstructs his own social situation as a scholar what makes him a contemporary anthropologist who penetrates mentally numerous social worlds. On the other hand, he also writes as an enlightened lawmaker, who proposes a new social participation as the universal form of political community. Therefore the craft of writing of confessions, memories, etc. becomes a simple tool which enables the relentless process of self-reference on practical and theoretical levels of science, especially social science.