Chwała i dziękczynienie – o myśleniu jako wdzięczności

Celem artykułu jest zarysowanie możliwości myślenia jako wdzięczności – a zadanie to sytuuje w kontekście aktualnej rewolucji związanej z upowszechnieniem sztucznej inteligencji (chatGPT). Esej wyprowadza tę kwestię z pism Martina Heideggera, który może pierwszy skojarzył myśl z podzięką – a następnie rozwija ją w kontekście prac filozofa Jeana-Luca Nancy’ego, pedagoga Jana Masscheleina oraz antropologa Tima Ingolda. Tezą jest przekonanie, że myślenie wdzięczne jest w opozycji do myśli metafizycznej, tradycyjnie rozumianej wiedzy i nauki – wynika z uważnego, nie-intencjonalnego otwarcia na dany świat. Nie zatroskane poznanie i pewność są odtąd celami myślenia, ale jego źródłem jest przyjmowanie nieobliczalnych zdarzeń w ich chwale oraz dziękczynienie im poprzez adorację. Myślenie jako wdzięczność jest afirmacją niezbywalnej istoty człowieczeństwa, a jego kształtowanie nadzieją na zdolność życia w obliczu niepewności czasów.

The theme of gratitude is topical and important owing to the fact that it goes against the tide of the widespread consumer, capitalist, legal, and subjective stand – it appears at the antipodes of the conviction that: “you make your own destiny”, “everyone is free and independent”, “everyone has an equal chance”, “nothing is for free”, and “quid pro quo”, and goes beyond “I must”, “I should”, “I want”, beyond will and conquest, but also beyond sacrifice and potlach. Generally speaking, this is a question asking whether there exists the possibility of selflessness, some sort of surplus in Nature and daily marketability, mercy in the world of politics and law – can gratitude be expressed and practised, what are its relations with memory, love, and “ordinary” recognition, what sort of placement in the face of ordinary dependences of being.