Antropologia kultury a ewaluacja edukacyjna

The paper describes the connections between cultural anthropology and educational evaluation. It starts from the history of anthropologically oriented educational evaluation, when a qualitative-oriented approach emerged from a dominant, post-Tyleran tradition. It analyses connections between anthropological evaluation and anthropological paradigms, in particular the phenomenological one. The next section explores the notion of culture, a central category for ethnographic research, making anthropological evaluation distinctive from other research using a qualitative methodology. It presents the discussion about the notion of culture and the meaning of an inclusive approach to the research on school cultures. The third part describes distinctive features of anthropological evaluation, contrasted to the “traditional” anthropology. In the fourth part, conclusions from a postmodern critique of the linguistic turn are described: involvement in the power/knowledge relationships, an ontoepistemological status of collected data, fluidity and ambiguity of the evaluator’s roles. The next section covers probably the most obvious aspects of anthropological evaluation – the methodological implications. The last, sixth part presents challenges for doing evaluations in anthropological settings: keeping the integrity of the roles, reflecting on the biases, limitation in influence on change, “competition” with the postpositivist approach, and logistic difficulties.

Artykuł jest próbą zarysowania związków między ewaluacją edukacyjną a antropologią kultury. W pierwszej części przedstawiono początki rozwoju ewaluacji zorientowanej antropologicznie, od wyodrębnienia się nurtu badań jakościowych z dominującego podejścia osadzonego w Tylerowskiej tradycji począwszy. Przeanalizowano także związki ewaluacji antropologicznej z antropologicznymi paradygmatami, w szczególności znaczenie nurtu fenomenologicznego. Kolejna część została poświęcona kategorii kultury, centralnej dla badań etnograficznych i ewaluacji antropologicznej, wyróżniającej się spośród innych nurtów sięgających po metodologię jakościową. Przedstawiono dyskusję dotyczącą pojęcia kultury i znaczenie inkluzywnego podejścia do badania kultur szkoły. Część trzecia zawiera omówienie cech dystynktywnych ewaluacji antropologicznej, rysowanych w opozycji wobec „tradycyjnej” antropologii. W części czwartej omówiono wnioski wynikające z postmodernistycznej krytyki okresu zwrotu lingwistycznego: kwestie uwikłania w relacje władzy/wiedzy, ontoepistemologicznego statusu gromadzonej wiedzy oraz płynności i wieloznaczności ról ewaluatora. Kolejna część poświęcona jest zapewne najbardziej oczywistemu aspektowi ewaluacji antropologicznej, czyli metodologicznym implikacjom dla uprawiania ewaluacji edukacyjnej. W ostatniej, szóstej części przedstawiono wyzwania związane z realizacją ewaluacji w nurcie antropologicznym: utrzymania integralności ról, urefleksyjnienia przedsądów, ograniczeń w inicjowaniu zmiany, „rywalizacji” z orientacją postpozytywistyczną i trudności logistycznych.