Nawiedzony ekran. Przyczynek do widmontologii współczesnego kina

Artykuł stanowi próbę przedstawienia kina jako medium nawiedzonego. Podejmując refleksję nad ontologią kina (w nawiązaniu do takich teoretyków, jak André Bazin, Stanley Cavell czy Garett Stewart), autor stara się wykazać, że sposób funkcjonowania aparatu filmowego oraz fikcji ekranowej przypomina kontakt z duchami, usprawiedliwiający semantyczną dwuznaczność terminu „medium”, odsyłającą zarówno do kontekstu medioznawczego, jak i mediumicznego. Kino, ze względu na oscylowanie między trwałością i ulotnością oraz podwójną strukturę czasową, a także z uwagi na związki ze śmiercią może być nazywane sztuką widmową lub sztuką widm. Te naturalne predyspozycje medium sprawiają, że można je doskonale analizować, wykorzystując narzędzia sformułowanej przez Derridę widmontologii, która – zwłaszcza dzięki pracom jego późniejszych komentatorów – dowodzi potrzeby wprowadzenia kategorii widmowości do rozważań nad nowoczesnością oraz współczesną kulturą. Najnowsze kino (tak komercyjne, jak i artystyczne) doskonale wyraża oba te wątki refleksji, potwierdzając raz jeszcze wstępną tezę o spektralności medium kina.

The article is an attempt to present cinema as a haunted medium. In his reflection on the ontology of the cinema (in relation to such writers as André Bazin, Stanley Cavell and Garett Stewart), the author seeks to show that the way the camera (and the on screen fiction) functions is similar to contact with spirits, that legitimate the semantic ambiguity of the term ‘medium’, referring both to the media of media studies, and spiritualistic media. Because of cinema’s oscillation between permanence and transience, and its double time structure, and because of its links with death, it can be called a spectre art, or art of spectres. These natural predispositions of the medium mean that it can be analysed using the notions of hauntology defined by Derrida, which thanks to the work of his later commentators proves the need of the introduction of the category of spectrality into the reflection on modernity and contemporary culture. The latest cinema (both commercial and artistic) perfectly expresses both of these threads of reflection, confirming once again the initial thesis of spectrality of the medium of cinema.