„Czynić widzialnym”. Film jako poszerzone, wirtualne pole dzieła sztuki

Artykuł stanowi propozycję odczytania wybranych polskich filmów o sztuce (m.in. Wielość rzeczywistości Leona Chwistka, reż. R. Waśko; Ślad, reż. H. Włodarczyk; Sen i Obraz, reż. B. Dziworski; Bykowi chwała, reż. A. Papuziński) jako specyficznie pojmowanego laboratorium dzieła sztuki. W środowisku filmowym dochodzi do interpretacyjnej wizualizacji jego poszerzonego, wirtualnego pola, czyli czynienia widzialnym i „sprawdzania” tego, co dotychczas pozostawało w sferze intuicyjnego responsu, dyskursywnie eksplikowanej interpretacyjnej projekcji ze strony widza/historyka sztuki czy też domniemanego horyzontu wyobrażeniowego twórcy. W pierwszej części artykułu autor zakreśla teoretyczne przesłanki takiego myślenia o typie „dokumentu kreacyjnego” w obszarze tego gatunku oraz wyjaśnia swoje rozumienie tytułowych pojęć „poszerzonego pola” oraz „wirtualności”. Kolejne dwie części tekstu stanowią analizę wybranych filmów ze szczególnym uwzględnieniem dwóch problemów: wizualizacji „życia” oraz „nieświadomości” dzieła sztuki.

The article provides an opportunity to reconsider selected Polish films about art (e.g. Multiple Realities of Leon Chwistek, dir. R. Waśko; A Trace, dir. H. Włodarczyk; Dream and Image, dir. B. Dziworski; Praise the Bull, dir. A. Papuziński) as a specifically conceived laboratory of the work of art. In the film environment an interpretative visualisation takes place of its expanded, virtual field - that is making visible and “testing” that, which up till now remained in the intuitive responsive sphere, the discursively explicated interpretative projection of the viewer/historian of art, or the imaginary horizon of the artist. In the first part of the article, the author outlines the theoretical basis for thinking about the type of “creative document” in the area of this genre and explains his understanding of the terms “expanded field” and “virtuality”. The next two parts of the text are analyses of selected films with particular focus on two issues: visualisation of “life” and “unconsciousness” of a work of art.