Piotr Szulkin: katastrofy logosu i absurdy istnienia

Piotr Szulkin był jednym z najważniejszych twórców polskiego kina ostatniej dekady PRL, który w intrygujący sposób próbował także tworzyć „kino osobne” w realiach wolnej Polski. Niestety, autor ten do dziś nie doczekał się w naszym kraju dedykowanej mu monografii akademickiej ani antologii tekstów naukowych poświęconych jego dziełom (filmy, teatry telewizji, opowiadania literackie i obrazy). Z kolei artykuły popularnonaukowe na temat kina Szulkina skupiają się najczęściej na odczytaniach tego fenomenu polskiej kultury w kluczach politycznych, historiozoficznych bądź związanych z poetyką dystopii. A przecież zarówno fantastyczno-naukowa tetralogia reżysera, jak i kilka innych jego produkcji kinowych oraz telewizyjnych to pozycje, które wykraczają daleko poza te perspektywy. Filmy Szulkina można bowiem uznać za arcyciekawe przykłady kreatywnego czerpania z różnych tradycji myśli frankofońskiej (m.in. Foucault, Derrida, Baudrillard), estetycznych postaw poetyki absurdu i groteski (z Beckettem na czele), a także z tez wybranych antropologów i socjologów kultury (Girard czy Bauman). Oprócz tego typu tropów w swoim filmoznawczym upamiętnieniu zmarłego niedawno reżysera Konefał stara się również odnaleźć wątki i strategie narracyjne z dzieł Piotra Szulkina, które mogą się wydawać interesujące dla młodszego pokolenia widzów, nieznającego jego twórczości (autor bazuje tu na opiniach studentów gdańskiego filmoznawstwa oraz norweskich doktorantów z Arktycznego Uniwersytetu w Tromsø).

Piotr Szulkin was one of the most important creators of the Polish cinema of the last decade of the Polish People’s Republic, who in an intriguing way tried to create a “separate cinema” in the realities of free Poland. Unfortunately to this day, no academic monograph or anthology devoted to his work (film, TV theatre, literary stories and paintings) was published in Poland. On the other hand, popular science articles on the subject of Szulkin’s cinema focus most often on the readings of this phenomenon of Polish culture in political or historiosophical contexts or related to the poetics of dystopia. And yet, both Szulkin’s science-fiction tetralogy, as well as several of his other cinema and television productions, are items that go far beyond these perspectives. Szulkin’s films can be regarded as some very interesting examples of creative drawing from various traditions of francophone thought (including Foucault, Derrida, Baudrillard), aesthetic attitudes of the poetics of absurd and grotesque (with Beckett at the top), and also from selected anthropologists and sociologists of culture (Girard or Bauman). In addition to this kind of tropes in his film studies commemoration of the recently deceased director, Konefał also tries to find narrative threads and strategies from works by Piotr Szulkin, which may seem interesting to the younger generation of viewers who do not know his work (the author relies here on the opinions of students of Gdańsk film studies and Norwegian PhD students from the University of Tromsø).