Ethics, Religion, and the Problem of Life: Tolstoy’s Influence on Wittgenstein’s Thinking about the Meaning of Life

In this paper, I try to show to what extent Wittgenstein’s thinking about the problem of the meaning of life was influenced by Tolstoy. I begin with the problem of what Tolstoy’s writings, especially philosophical, Wittgenstein knew. Then I proceed to three areas of impact: (1) treating the question of the meaning of life as the central problem for philosophy, (2) defining Ethics in terms of the meaning of life, and (3) the idea that the solution of the problem of the meaning of life lies in a practical change, not in giving a theoretical answer, which in turn is broken down into three more specific ideas, namely that (3a) the question concerning the meaning of life is a pseudo-question, that (3b) this vanishing of the question is not yet the solution, and that (3c) the solution of the problem of life consists in taking a religious attitude towards the world. I try to show that in point 1 Wittgenstein accepted Tolstoy’s general idea, but gave it his own version, which in turn makes the definition of Ethics in terms of the meaning of life in point 2 understandable; whereas in point 3 Wittgenstein accepts Tolstoy’s ideas and tries to formulate them in his own way.

W niniejszym artykule staram się pokazać, jaki wpływ na myślenie Wittgensteina o zagadnieniu sensu życia wywarł Lew Tołstoj. Rozpoczynam od ustalenia, które pisma Tołstoja Wittgenstein znał. Dalej przechodzę do trzech obszarów wpływu: (1) ujmowania pytania o sens życia jako centralnego problemu filozoficznego, (2) definiowania Etyki za pomocą kategorii sensu życia oraz (3) idei, zgodnie z którą rozwiązanie problemu sensu życia polega na zmianie praktycznej, a nie udzieleniu teoretycznej odpowiedzi. Zagadnienie to z kolei składa się z trzech części: (3a) tezy, że pytanie dotyczące sensu życia jest pseudopytaniem, (3b) tezy, że zniknięcie pytania o sens nie jest jeszcze rozwiązaniem problemu oraz (3c) tezy, że rozwiązanie problemu sensu życia polega na przyjęciu religijnego nastawienia względem świata. Staram się pokazać, że w punkcie 1 Wittgenstein przejął pomysł Tołstoja, lecz poddał go pewnej korekcie, co wyjaśnia zabieg definicyjny wymieniony w punkcie 2, natomiast w punkcie 3 Wittgenstein akceptuje idee Tołstoja, starając się jedynie nadać im swoje własne sformułowanie.