Karol Wojtyła reads and interprets Max Scheler

The present article addresses Karol Wojtyła’s “encounter” with Max Scheler’s thought, expressed mainly in his work Der Formalismus in der Ethik und die Materiale Wertethik (Formalism in Ethics and Non-Formal Ethics of Values). Three stages can be clearly distinguished: (1) first inspirations, which came about in particular as a result of contact with Rev. Ignacy Różycki, Jacek Woroniecki OP, and Roman Ingarden; (2) the duration of work on the habilitation thesis, which was based on Scheler’s above-mentioned work; and (3) further application of the philosophical findings. Wojtyła concluded that Scheler’s ethical system was unfit for scientific interpretation of Christian ethics. The reason was that the German philosopher focused almost exclusively on the emotional sphere and did not discern the person’s causal sphere. In a case like this a person is incapable of realizing values, and can only feel them, as a passive subject. However, inasmuch as Christian ethics is based on the thesis whereby man is the agent of the ethical good and evil of his own acts, perfecting himself through ethically positive values, and devaluing himself through negative ones, Scheler’s concept is absolutely unacceptable to Wojtyła. Still, Wojtyła discerned an eminently positive aspect in Scheler’s approach, namely, the very method of the phenomenological analysis of ethical facts on the phenomenal and experiential levels. Moreover, by attempting a certain integration of classical metaphysics with phenomenological analysis, Wojtyła – in a peculiar and creative way – developed his own philosophical position.

Niniejszy artykuł porusza temat „spotkania” Karola Wojtyły z myślą Maksa Schelera, wyrażoną głównie w jego pracy „Der Formalismus in der Ethik und die Materiale Wertethik” (Formalizm w etyce i niematerialna etyka wartości). Można wyraźnie wyróżnić trzy etapy: (1) pierwsze inspiracje, które pojawiły się przede wszystkim dzięki spotkaniu z ks. Ignacym Różyckim, Jackiem Woronieckim OP i Romanem Ingardenem; (2) okres pracy nad rozprawą habilitacyjną, opartą na powyższej pracy Schelera; i (3) dalszą aplikację wypracowanych wniosków filozoficznych. Wojtyła doszedł do wniosku, że etyczny system Schelera nie nadaje się do naukowej interpretacji etyki chrześcijańskiej. Powodem było to, że niemiecki filozof skupiał się niemal wyłącznie na sferze emocjonalnej i nie dostrzegał sfery sprawczej osoby. W takim przypadku osoba nie jest zdolna do realizacji wartości, a jedynie może je odczuwać jako bierny podmiot. Gdyż w kontekście etyki chrześcijańskiej opierającej się na tezie, według której człowiek jest sprawcą dobra i zła etycznego swoich własnych czynów, doskonaląc się poprzez wartości etycznie pozytywne i deprecjonując się poprzez negatywne, koncepcja Schelera jest absolutnie nieakceptowalna dla Wojtyły. Niemniej jednak, Wojtyła dostrzegł wyjątkowo pozytywny aspekt w podejściu Schelera, mianowicie samą metodę fenomenologicznej analizy faktów etycznych na płaszczyźnie zjawiskowej i doświadczalnej. Ponadto, poprzez próbę pewnej integracji klasycznej metafizyki z analizą fenomenologiczną, Wojtyła — w swoisty i twórczy sposób — rozwijał swoje własne stanowisko filozoficzne.