The following book aims to explore the connection between Jungian theory of archetypes used by Clarissa Pinkola Estés in her work entitled Women Who Run With the Wolves and the literary work of American women writers. It seeks to investigate how the archetype of the wild woman taken from psychological studies manifests itself in the literary, and how female experience expressed in the literary form might be interpreted through the lens of fairy tales and fairy-tale motifs. The following book shows that the archetype of the wild woman can be traced in the works of American women writers and it is often used by authors that wish to depict women who follow their instinctive natures, who decide to be independent and free of various forms of oppression imposed on them, who are not afraid to accept or even celebrate their otherness.
Niniejsza publikacja podejmuje zagadnienie archetypu dzikiej kobiety w twórczości pisarek amerykańskich dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Praca opiera się na pojęciu archetypu i obrazów archetypowych zdefiniowanych przez Carla Gustava Junga, a samo pojęcie „archetypu dzikiej kobiety” czerpie z monografii zatytułowanej Women Who Run With the Wolves. Myths and Stories of the Wild Woman Archetype autorstwa Clarissy Pinkoli Estés, psychoterapeutki i badaczki ludowej kultury werbalnej. Praca skupia się na przedstawieniach postaci kobiecych w prozie amerykańskich pisarek i bada w jaki sposób są one realizacją archetypu dzikiej kobiety. Wykorzystuje do tego zaprezentowany przez Estés sposób interpretowania tego archetypu przez pryzmat baśni i legend, ich schematów strukturalnych, jak i treści tematycznej wraz z zawartym w nich przesłaniem. Praca bada podobieństwa między przedstawieniami wybranych postaci kobiecych a baśniami wykorzystującymi archetypowe obrazy dzikiej kobiecości przytoczonymi przez Estés takimi jak baśń o Sinobrodym, Mądra Wasylisa, Brzydkie kaczątko, Czerwone trzewiki, La Llorona oraz Dziewczynka z zapałkami. Przedmiotem analizy stały się wybrane powieści i opowiadania następujących pisarek amerykańskich: Elizabeth Stoddard, Kate Chopin, Charlotte Perkins Gilman, Willi Cather, Zory Neale Hurston, Sylvii Plath, Joyce Carol Oates, Marilynne Robinson, Toni Morrison i Sandry Cisneros. Praca ma na celu zatem pewien przegląd twórczości pisarek amerykańskich reprezentujących różne epoki i nurty literackie m.in. romantyzm, regionalizm, realizm, modernizm, Harlem Renaissance, jak również literaturę współczesną, w tym afroamerykańską i literaturę Chicano.
Publikację otwiera rozdział poświęcony analizie wyżej wymienionych baśni i legend, w którym tradycyjne interpretacje zostają skonfrontowane z objaśnieniami i komentarzami Estés, z których wyłania się obraz archetypu dzikiej kobiety. Koncepcja archetypu, do której odnosi się Estés, wywodzi się z psychologii analitycznej Junga i oznacza konstrukt ściśle związany z ludzką psychiką, a w szczególności tzw. nieświadomością zbiorową. Według Junga archetypy jako wrodzone struktury dziedziczne pozostają w nieświadomości, ale ujawniają się świadomemu umysłowi poprzez obrazy, które odnaleźć można między innymi w mitach i baśniach. Tworzą one transhistoryczne i transkulturowe ramy wypełnione treściami charakterystycznymi dla poszczególnych kultur i czasów. Kolejne trzy rozdziały omawiające twórczość amerykańskich pisarek podejmują próbę zbadania, w jaki sposób archetyp dzikiej kobiety zaczerpnięty z badań psychologicznych przejawia się w literaturze i jak kobiece doświadczenie wyrażone w formie literackiej może być interpretowane przez pryzmat baśni i motywów baśniowych.
Jak wynika z przedstawionych analiz, archetyp dzikiej kobiety może być ujmowany na różne sposoby, w zależności od okoliczności historycznych i czynników takich jak status społeczny czy ekonomiczny. Pisarki dziewiętnastego wieku i przełomu wieków przedstawione w rozdziale drugim zwracają uwagę na problem uznania podstawowych praw kobiet takich jak prawo do autonomicznego podejmowania decyzji, niezależności ekonomicznej czy wolności wyrażania siebie. W swoich powieściach i opowiadaniach Stoddard, Chopin i Gilman kwestionują dziewiętnastowieczny ideał kobiety tj. skromnej żony, troskliwej matki oraz godnej podziwu gospodyni domowej, przedstawiając bohaterki, które nie chcąc tłumić własnych pragnień i instynktów rezygnują z pogoni za ideałem. Niekonwencjonalne zachowania tych bohaterek stanowią próbę dyskusji z dziewiętnastowiecznymi standardami społecznymi, które propagowały bierną i uległą kobiecość. Ich poszukiwania własnej tożsamości, dążenie do autonomii oraz próby wyrwania się z ograniczających ram społecznych można interpretować z perspektywy realizacji archetypu dzikiej kobiety.
Autoekspresja i aktywność twórcza mają szczególne znaczenie dla przedstawionych w rozdziale trzecim autorek z początku i połowy dwudziestego wieku. Cather, Hurston i Plath reprezentują różne środowiska kulturowe i społeczne, ale ich kobiece postacie łączy świadomość istoty i potrzeba odnalezienia własnego głosu. Ich bohaterki podejmują archetypową walkę o zdefiniowanie swojej tożsamości jako kobiety, artystki lub po prostu równoprawnego członka społeczności. Jak pokazują przytoczone teksty literackie swobodna ekspresja przynosi spełnienie i wspiera proces rozwoju jednostki, ale może być trudna do osiągnięcia ze względu na patriarchalne społeczeństwo, które mimo wielu przemian wciąż widzi kobietę w podrzędnej roli i ogranicza możliwości jej rozwoju.
Czwarty rozdział poświęcony jest autorkom drugiej połowy dwudziestego wieku. Pomimo znaczących przemian społecznych pozwalających na swobodę w wyrażaniu kobiecego doświadczenia i przełamania wielu tabu, takich jak kobieca seksualność czy opresyjność zdominowanych przez mężczyzn struktur władzy działających w społeczeństwie, postacie przedstawione w tym rozdziale wciąż muszą stawiać czoła różnym formom ucisku lub dyskryminacji, zwłaszcza te reprezentujące marginalizowane grupy etniczne lub rasowe. W drodze do określenia własnej tożsamości, w tym tożsamości rasowej i etnicznej, bohaterki opisane przez Oates, Robinson, Morrison i Cisneros zmuszone są poddać się archetypowym rytuałom przejścia, które niejednokrotnie oznaczają trudne, związane z przemocą doświadczenia.
W zakończeniu podsumowano najważniejsze kwestie poruszone w pracy. Analizowane w niniejszej publikacji powieści i opowiadania wskazują na powtarzalność pewnych wzorców i motywów w twórczości amerykańskich pisarek, które można określić jednym wspólnym terminem, tj. archetypem dzikiej kobiety.
