Narracje w przekazie rodzinnym. Wątki folkloru słownego w literaturze regionalnej na przykładzie jednego z tomów serii „Jako downi bywało”

Cel. Celem niniejszego artykułu jest omówienie wybranych wątków folkloru słownego wykorzystanego w opracowaniu mieszkanki Górnego Śląska opublikowanym w ramach serii wydawniczej „Jako downi bywało” przez muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”. W opracowaniu zaprezentowane zostały wybrane gatunki, okoliczności, w jakich są wywoływane, oraz funkcje, jakie pełnią. Materiały i metody. Analiza tekstu źródłowego – publikacji z serii „Jako downi bywało” pt. Najmilsze zimowe wieczory. Piyrzi furgało, berōw sie słuchało autorstwa Anny Stronczek. Wyniki i wnioski. Książka Najmilsze zimowe wieczory stanowi istotny wkład w zachowanie niematerialnego dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska. Opisy tradycji kultywowanych we wspólnocie, do której należy autorka, oraz znajdujący się w przekazie folklor słowny są istotnym wyrazem ich światopoglądu, samo zaś dzieło jest dla badaczy cennym źródłem treści kultury regionalnej. Stanowi też interesujące i wartościowe źródło do projektowania scenariuszy z zakresu edukacji regionalnej czy też wsparcie dla przekazu rodzinnego w sytuacji braku starszego pokolenia lub zanikającej z innych przyczyn trans-misji. Folklor stanowi istotny czynnik budujący obraz świata i człowieka, niesie wartości podzielane przez zbiorowość i społecznie pożądany model człowieka, przez co daje możliwość kształtowania osobowości członków wspólnoty. Dodatkowy walor w postaci prezentacji wątków daje wgląd w ich „naturalny” przekaz i wpisuje je we właściwy kontekst, co przyczynia się do wzbogacenia ich treści o pozawerbalnie znaczenia.

Aim. The aim of this article is to discuss selected threads of verbal folklore used in the study of an inhabitant of upper Silesia published as part of the publishing series „Jako downi bywało” by the museum „Górnośląski Park Etnograficzny in Chorzów”. The genres, the circumstances in which they are evoked, and their functions are presented. The form in which they are presented reveals the role of family transmission in the communication of the values carried by these cultural texts. Materials and methods. Analysis of the source text - a publication from the series „Jako downi bywało” entitled Najmilsze zimowe wieczory. Piyrzi furgało, berōw sie słuchało by Anna Stronczek. Results and conclusion. The book Najmilsze zimowe wieczory is an important contribution to the preservation of the intangible cultural heritage of upper Silesia. The descriptions of traditions cultivated in the community to which the author belongs, and the verbal folklore found in the message, are an important expression of their worldview, while the work itself is a valuable source of regional cultural content for researchers. it is also an interesting and valuable source for designing scenarios for regional education or supporting family transmission in the absence of the older generation or when transmission disappears for other reasons. Folklore is an important factor in building up the image of the world and of man; it is an expression of the values shared by the community, of the socially desirable model of man, and thus provides an opportunity to shape the personality of its members. The additional value in the form of the presentation of plots gives insight into their ‚natural’ message, places them in their proper context, which contributes to enriching their content with non-verbal meanings.