Odwołania do autorów antycznych w „Historycznym opisie miasta Szczecina” Paula Friedeborna w kontekście programu edukacyjnego Pedagogium Książęcego w Szczecinie. Rekonesans badawczy

Rozważania podjęte w niniejszym artykule zostały skoncentrowane wokół różnego rodzaju odwołań (cytatów, parafraz, aluzji i in.) do autorów piszących w językach klasycznych, wprowadzonych przez Paula Friedeborna do kroniki – Historische Beschreibung der Stadt Alten Stettin in Pommern, ze szczególnym uwzględnieniem greckich i łacińskich autorów antycznych. Pierwszym celem badawczym było zidentyfikowanie na podstawie ww. odwołań punktów wspólnych w programie dydaktycznym Pedagogium Stetinense i w Historycznym opisie miasta Szczecina. Zestawiono nazwiska twórców i tytuły tekstów wymienianych w dokumentacji dydaktycznej uczelni i w kronice, dzięki czemu wyłoniono listę 16 autorów „szkolnych”, których Friedeborn wprowadził do swojej kroniki. Z tekstu kroniki wyodrębniono 84 odwołania do twórczości tych autorów. W drugiej części rozważań poddano te nawiązania analizie, traktując je jako próbę badawczą, która pozwala na bliższe przyjrzenie się warsztatowi historyka oraz przyjmowanym przez niego strategiom związanym z wprowadzaniem odniesień do twórczości innych autorów. Szczegółowej analizie poddano wszystkie cytaty z twórczości Cycerona, na wyższym poziomie ogólności potraktowano odwołania do pozostałych autorów „szkolnych”. Skupiono się na trzech aspektach. Pierwszym z nich jest wykorzystanie różnych wariantów językowych oraz próba wskazania możliwych powodów tej różnorodności. Drugim jest stosowanie zróżnicowanych form opisu poszczególnych wzmianek, co pozwala bliżej przyjrzeć się metodyce pracy Paula Friedeborna. Wreszcie trzeci aspekt, podjęty tylko w ograniczonym zakresie, to próba odpowiedzi na pytanie o źródła, z których Friedeborn zapożyczał fragmenty twórczości autorów antycznych do swojej kroniki. W zakończeniu podkreślono, że przeprowadzone rozważania mają charakter rekonesansu badawczego. Wnioski sformułowane na podstawie nawiązań do autorów „szkolnych” powinny w przyszłości ulec weryfikacji na podstawie analizy wszystkich odniesień do autorów piszących w językach klasycznych wprowadzonych przez Friedeborna do tekstu kroniki.

The considerations in this article are focused on various types of references (quotations, paraphrases, allusions, etc.) to authors who wrote in classical languages, introduced by Paul Friedeborn in his chronicle titled Historische Beschreibung der Stadt Alten Stettin in Pommern, with a particular emphasis on Greek and Latin ancient authors. The first research objective was to identify common points in the educational program of Pedagogium Stetinense and Friedeborn’s Historical description of the city of Szczecin based on the aforementioned references. This involved compiling a list of 16 “academic” authors whose works were introduced by Friedeborn into his chronicle by comparing the names of the creators and the titles of the texts mentioned in the university’s educational documentation and in the chronicle. From the chronicle text, 84 references to the works of these authors were extracted. In the second part of the considerations, these references were subjected to analysis, treated as a research attempt that allows for a closer examination of the historian’s craftsmanship and the strategies he adopted related to incorporating references to the works of other authors. All quotations from Cicero’s works were subjected to detailed analysis, while references to other “academic” authors were examined at a higher level of generality. The focus was on three aspects. The first is the use of various linguistic variants and an attempt to indicate possible reasons for this diversity. The second is the use of different forms of describing individual mentions, allowing for a closer look at Paul Friedeborn’s work methodology. Finally, the third aspect, addressed to a limited extent, is an attempt to answer the question of the sources from which Friedeborn borrowed excerpts from the works of ancient authors for his chronicle. In conclusion, it is emphasized that the considerations conducted in this article have the character of research reconnaissance. The conclusions formulated based on references to “academic” authors should be verified in the future through the analysis of all references to authors who wrote in classical languages introduced by Friedeborn into the chronicle’s text.