Legal basis for the functioning of special services in Poland

The article presents the most important legal acts regulating the activities of special services in Poland in the years 1990-2018. As part of the political transformation, the Office of State Protection (Polish abbrev. UOP) was set up according to the Act of April 6, 1990. It replaced the previous civil intelligence and counterintelligence. In 2002, the Office was liquidated and replaced the Intelligence Agency (Polish abbrev. AW), and the Internal Security Agency (Polish abbrev. ABW) were established under the Act of May 24, 2002. The AW was created to protect the external security of the state, while the ABW was intended to protect the internal security of the state and its constitutional order. The mentioned Act divided the tasks between those services. Even though preventing and detecting crimes of corruption of public officers was one of the ABW’s tasks, the Act of June 9, 2006, established the Central Anti-Corruption Bureau (Polish abbrev. CBA), giving it the status of a special service, although the CBA performs typical police tasks. On the other hand, the Act of June 9, 2006, on the Military Counterintelligence Service (Polish abbrev. SKW) and the Military Intelligence Service (Polish abbrev. SWW) constituted a legal basis for the operation of both services in place of the liquidated Military Information Services (Polish abbrev. WSI). The article focuses on the services currently operating. The legal regulations constituting the basis for their functioning were analyzed. These are mainly competence acts, to which many amendments were introduced. They resulted, among others, from the implementation of directives and regulations of European institutions, decisions of the Constitutional Tribunal, the introduction of new laws, concerning, e.g., the establishment of the State Protection Service (Polish abbrev. SOP) or changes in the Marshal’s Guard’s powers. Attention was drawn to numerous ordinances amending the statutes, particularly as regards the ABW, and thus reorganizing the structures of offices.

W artykule przedstawiono najważniejsze akty prawne regulujące działania służb specjalnych w Polsce w latach 1990-2018. W ramach transformacji ustrojowej zgodnie z ustawą z 6.04.1990 r. powstał Urząd Ochrony Państwa, który zastąpił dotychczasowy wywiad i kontrwywiad cywilny. W 2002 r. UOP uległ likwidacji, a w jego miejsce ustawą z dnia 24.05.2002 r.powołano Agencję Wywiadu oraz Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego. AW została utworzona w celu ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego państwa, natomiast ABW w celu ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego. Wymieniona ustawa dokonała podziału zadań między tymi służbami. Pomimo tego, iż jednym z zadań ABW było zapobieganie i wykrywanie przestępstw korupcji funkcjonariuszy publicznych, ustawą z dnia 9.06.2006 r. powołano Centralne Biuro Antykorupcyjne, nadając mu status służby specjalnej, chociaż CBA wykonuje zadania typowo policyjne. Natomiast ustawa z dnia 9.06.2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego stanowiła podstawę prawną do działania obu Służb w miejsce zlikwidowanych Wojskowych Służb Informacyjnych. W artykule skupiono się na służbach obecnie funkcjonujących. Poddano analizie przepisy prawne, na podstawie których funkcjonują. Są to przede wszystkim ustawy kompetencyjne, do których wprowadzano szereg zmian. Wynikały one m.in. z wdrażania dyrektyw i rozporządzeń instytucji europejskich, orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, wprowadzenia nowych ustaw, dotyczących np. powstania Służby Ochrony Państwa czy zmiany uprawnień Straży Marszałkowskiej. Zwrócono uwagę na liczne zarządzenia zmieniające statuty, szczególnie ABW, a tym samym reorganizujące strukturę urzędów.