Problematyka niezdolności konsensualnej do zawarcia małżeństwa w pracach Papieskiej Komisji do Rewizji KPK w fazie wypracowywania nowych kanonów (1966-1973)

Rozpoczęta po zakończeniu Soboru Watykańskiego II reforma prawa kanonicznego objęła m.in. prawo małżeńskie. Szczególnie istotnym obszarem kodyfikacji w tym zakresie była zgoda małżeńska, która jest przyczyną małżeństwa. Brak regulacji o zdolności konsensualnej w KPK 1917 oraz rozwój nauk psychologicznych i psychiatrycznych skłoniły doktrynę i orzecznictwo do wypełnienia tej luki. Nic dziwnego, że w procesie reformy i kodyfikacji prawa kanonicznego Papieska Komisja ds. Rewizji KPK, wspierana przez konsultorów, podjęła próbę dokładniejszego określenia niezdolności konsensualnej. Intensywna praca konsultorów zespołu De matrimonio Papieskiej Komisji w tym zakresie (w pierwszej fazie kodyfikacji: 1966-1973) zaowocowała przygotowaniem projektu nowych kanonów, który stał się podstawą do dalszych prac. W procesie rewizji i kodyfikacji niemałą rolę odgrywało orzecznictwo Trybunału Roty Rzymskiej. Przedmiotem niniejszego studium jest proces kształtowania się przyszłego kan. 1095, nn. 1-3 KPK w pierwszej z wymienionych faz (1966-1973), złożonego procesu posoborowej rewizji i kodyfikacji prawa kanonicznego. W pierwszej części autor omawia prace trwające w latach 1966-1970, w drugiej zaś prace trwające w latach 1970-1973. Metoda pracy wszystkich Zespołów Konsultorów przewidywała dwie fazy. Pierwsza polegała na przygotowaniu materiałów na sesje. Znając materię wskazaną na obrady Zespołu, każdy konsultor wysyłał, na miesiąc przed rozpoczęciem sesji, własne votum do przewodniczącego Papieskiej Komisji. Otrzymywane vota były przekazywane relatorowi, który sporządzał relację lub wstępny schemat, w którym dokonywał reasumpcji kwestii i propozycji poszczególnych konsultorów, a następnie, na ich podstawie, formułował propozycje kanonów do kolegialnej dyskusji i poprawek. Podczas sesji, która stanowiła drugą fazę pracy Zespołu, jego relator przedstawiał syntetycznie wynik prac, referując materiał zawarty w votach poszczególnych członków Zespołu. Każdy z nich mógł w dyskusji bliżej wyjaśniać swoje racje dotyczące sformułowania danego kanonu. Owocem sesji stawała się relacja sporządzona przez referenta i zaproponowany (w końcowym głosowaniu) schemat kanonów. Intensywne prace konsultorów Zespołu De matrimonio Papieskiej Komisji ds. Rewizji KPK w tym zakresie, podjęte w 1966 roku, w pierwszej fazie prac (do 1973 roku) zaowocowały wypracowaniem projektu nowych kanonów: 1081 bis (usus rationis i discretio iudicii) i 1081 ter (incapacitas asumendi), które stały się podstawą do dalszych prac, kontynuowanych w kolejnych etapach złożonego procesu kodyfikacyjnego.

Commenced after the end of the Second Vatican Council, the reform of canon law included, inter alia, matrimonial law. A particularly important area of codification in this respect was the marriage consent, which is the cause of marriage. The lack of regulations on consensual capacity in the 1917 KPK and the development of psychological and psychiatric sciences prompted the doctrine and jurisprudence to fill this gap. No wonder that in the process of reforming and codifying canon law, the Pontifical Commission for the Revision of the CIC, supported by the consultors, attempted to define more precisely the consensual incapacity. The intensive work of the consultants of the De matrimonio team of the Pontifical Commission in this regard (in the first phase of codification: 1966-1973) resulted in the preparation of a draft of new canons, which became the basis for further work. The jurisprudence of the Tribunal of the Roman Rota played a significant role in the process of revision and codification. The subject of this study is the process of shaping the future can. 1095, ff. 1-3 of the Code of Criminal Procedure in the first of the above-mentioned phases (1966-1973) of the complex process of the post-conciliar revision and codification of canon law. In the first part, the author discusses the works carried out in the years 1966-1970, and in the second part, the works lasting in the years 1970-1973.