Archipelag Marivaux: «Wyspa niewolników» – «Wyspa Rozumu» – «Kolonia»

W pierwszej połowie osiemnastego wieku w kulturze francuskiej, od malarstwa po literaturę, ważne miejsce zajmuje motyw wyobrażonych podróży – voyages imaginaires. Marivaux odwołuje się do tego motywu często, w najbardziej bezpośredni sposób w trzech komediach  L’île des Esclaves (Wyspa Niewolników), L’île de la Raison (Wyspa Rozumu) oraz La Nouvelle Colonie ou la Ligue des femmes (Nowa Kolonia albo Liga kobiet – wersja późniejsza: Colonie, Kolonia). Te trzy dziejące się na wyspach utwory możemy uznać za komedie obyczajowe, odnajdując w nich jednocześnie świadomą propozycję ustrojową, czyli  opowiedzenie się za zniesieniem niewolnictwa czy za równouprawnieniem kobiet. I choć taka interpretacja nie jest wykluczona, to właściwsze wydaje się analizowanie tych utworów w kategoriach ćwiczenia z wyobraźni. Są to raczej utopie, niemożliwe do zrealizowania z perspektywy Marivaux i jego czasów, przynależące do świata fantazji. Nie znaczy to jednak, że nie miały one wpływu na rozwój świadomości osiemnastowiecznych Francuzów. To „wyobrażenie niewyobrażalnego” pozwalało na przekraczanie granic i łamanie schematów i być może przyczyniło się do zmian ustrojowych skuteczniej, niż przyczyniłaby się racjonalna krytyka.

One of the important and widespread motifs in the French culture of the first half of the 18th century, from painting to literature, was that of imaginary voyages: voyages imaginaires. Marivaux makes frequent use of it in his work, most notably in his three comedies: L’île des Esclaves, L’île de la Raison, and La Nouvelle Colonie ou la Ligue des femmes (or Colonie, in its later version). All the three plays, set on islands, may be called comedies of manners, but we can find a conscious social reform proposal in them, too: Marivaux would thus be a proponent of abolishing slavery and of equal rights for women. And though such a reading should not dismissed, it seems more appropriate to analyse the works as exercises in imagination. They are utopias, from the point of view of Marivaux and his times, impossible to become a reality and thus belonging to a world of fantasy, which is not to say that they did not influence the consciousness of the 18th-century French. This “conceiving of the inconceivable” let the contemporaries go beyond their limits and break away from schematic thinking, perhaps contributing to political and social change more effectively than a rational critique would.