„Pasażerka”. Obraz wyrwany z błota

W 50. rocznicę premiery Pasażerki Andrzeja Munka Tadeusz Lubelski stwierdził, że dla Jeana-Luca Godarda był to najlepszy film o wojnie jaki kiedykolwiek nakręcono. Mimo że trudno znaleźć potwierdzenie tych słów w źródłach, autor postanawia podjąć ową tezę i odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Pasażerka mogłaby zyskać taki status. Tym samym stara się wykonać pracę wyobraźni, którą Georges Didi-Huberman zalecał jako metodę pozwalającą „mimo wszystko” mierzyć się z „niewyobrażalnym”. Jej założenia, a także te właściwe Benjaminowskiemu materializmowi historycznemu zostają w niniejszym artykule użyte do przemyślenia metod montażowych, które zastosowano w Pasażerce. Jest to bowiem wyjątkowy przykład filmu dokończonego po śmierci reżysera. Sposób zmontowania pozwala podjąć namysł nad traumą, a jednocześnie daje niezwykłe świadectwo obrazu wydobytego z błota „niewyobrażalnego”.

At the fiftieth anniversary of the premiere of Andrzej Munk’s The Passenger, Tadeusz Lubelski said that for Jean-Luc Godard, this was the best war film ever directed. Although it would be difficult to find documents confirming these words, the author of the article decided to rethink this statement and answer the question why The Passenger could be considered as the best war film. In so doing, the author attempts to perform the “work of imagination” which Didi-Huberman proposed as a method of fight against “the unimaginable”, a fight which is always undertaken “in spite of all”. In this article, the premises of Didi-Huberman’s method and Benjamin’s historical materialism are used to rethink montage in The Passenger. This work is a unique example of a film finished after the death of its author. The unusual montage used in The Passenger invites reflection about the trauma of image. At the same time, it is an exceptional testimony of image extracted from the mud of “the unimaginable”, an image saved from oblivion.