Kozioł ofiarny i człowiek bez skazy. Sprawa Dreyfusa w filmie Romana Polańskiego „Oficer i szpieg” i wybrane problemy jego recepcji

Artykuł dotyczy filmu Romana Polańskiego Oficer i szpieg, którego akcja została oparta na historii jednego z najsłynniejszych procesów sądowych, tzw. afery Dreyfusa. Autorka analizuje postawy bohaterów tego filmu między innymi w kontekście znanej teorii „kozła ofiarnego” René Girarda. Kozłem ofiarnym jest w tym ujęciu Alfred Dreyfus, Żyd oskarżony i niesprawiedliwie skazany na wygnanie jako rzekomy szpieg niemiecki. Przeciwstawia się temu pułkownik Picquart, określony w filmie mianem „człowieka bez skazy”. Problem „skazy” w odniesieniu do niego i do innych postaci oraz do świata przedstawionego jest jednak dużo bardziej złożony, a największą skazą charakteru ludzkiego okazuje się obojętność.

The article concerns Roman Polański’s film An Officer and a Spy, whose plot is based on the story of one of the most famous trials, known as the Dreyfus affair. The author analyses the attitudes of the film protagonists in the context of the well-known “scapegoat theory”, proposed by Rene Girard. Here, the notion of a scapegoat refers to Alfred Dreyfus, a Jew accused and unjustly sentenced to exile as an alleged German spy. The sentence is challenged by lieutenant colonel Picquart, who is defined in the film as a “flawless man”. The problem of “flaw” in relation to him and other characters and the world presented is much more complex, and indifference turns out to be the greatest flaw of the human nature.