“God has Kindly Given Him Insanity…”. The Artist’s Melancholy, Depression and the State of Being Rejected. A Case Study of Józef Ignacy Kraszewski’s Historia kołka w płocie

Józef Ignacy Kraszewski to najbardziej płodny twórca literatury europejskiej. Pracowite życie twórcy przełomu romantyzmu i pozytywizmu jest przepełnione obserwacjami społecznymi i poświęceniem się człowiekowi. Ukazane zostają źródła porzucenia czy konieczności odejścia oraz przyczyny rezygnacji z ewentualnych uczuć. Kraszewski w swoich obserwacjach społecznych zajmuje się badaniem życia jednostek wybitnych, prezentując ich samotność. Jednak życie artysty, tęsknota za minionym, szukanie tego, co poza zmysłowe, doprowadza także do wątpliwości, rozważań nad sensem egzystencji i inicjacji wewnętrznej. Z utworów Kraszewskiego można odtworzyć postawę estetyczną człowieka dziewiętnastego wieku, ustosunkowanie do zagadnień metafizycznych, religijnych, specyficzne zabarwienie epoki, wszechstronność, a nawet źródło natchnień. Głównym uczuciem, które warunkuje postawy bohaterów Józefa Ignacego Kraszewskiego, jest odrzucenie. Jego przyczyną jest melancholia. Jest to tęsknota za stratą, której nie można opowiedzieć ani ująć w słowa. To także żal i żałoba za czymś, co do końca nie zostaje wyrażone. Antoni Kępiński używa zaś tego pojęcia do szczegółowego opisu stanów depresyjnych, podkreślając, że XIX wiek przyniósł doprecyzowanie samego pojęcia.