Samosąd mdłej demokracji na jestestwie: Filozofia i dramatopisarstwo Stanisława Ignacego Witkiewicza a idee Martina Heideggera

Artykuł opiera się na obecnym w badaniach nad Witkacym od dłuższego czasu spostrzeżeniu, które pozwala czytać jego dramaturgię i filozoficzne poszukiwania przez pryzmat filozofii Martina Heideggera. Struktura eseju opiera się więc z jednej strony na lekturze dramatów Witkacego – Pragmatystów (1919), Bezimiennego dzieła (1921), Wariata i zakonnicy, czyli Nie ma złego, co by na jeszcze gorsze nie wyszło (1923) i Matki (1924) – oraz na analizie jego pism filozoficznych z lat 1933–1939. Z drugiej strony opiera się na prezentacji Heideggerowskich koncepcji bycia właściwego i niewłaściwego, czasu pierwotnego pojęcia prawdy, jego przekonania o końcu filozofii w związku z dominacją myślenia naukowo-technicznego oraz roli, jaką przypisywał metafizyce. Wnioski płynące z osadzenia dramaturgii i filozofii Witkacego w kontekście myśli Heideggera pozwalają w nowy sposób spojrzeć na los bohaterów sztuk Witkiewicza. Wyznaczają go nie tylko kabaretowe improwizacje aranżowane przez bohaterów dla metafizycznych uniesień; jest on także areną zmagań między Heideggerowskim autentycznym byciem Sobą a nieautentycznym światopoglądem Się. Walki, w której – zgodnie z katastroficznymi przeczuciami Witkiewicza i przekonaniami Heideggera – zwycięża światopogląd Się.

This article is informed by an insight that has been present in Witkiewicz studies for a long time and makes it viable to read Witkacy’s dramaturgy and philosophical investigations through the philosophy of Martin Heidegger. Thus, the structure of the essay rests, on the one hand, on a reading of Witkacy’s dramas—The Pragmatists (1919), The Anonymous Work (1921), The Madman and the Nun, or There Is Nothing Bad Which Could Not Turn into Something Worse (1923), and The Mother (1924)—as well as on an analysis of his philosophical writings of 1933–1939. On the other hand, it is based on a presentation of Heidegger’s conceptions of the authentic and inauthentic modes of Dasein, his understanding of primordial temporality and truth, his notions about the end of philosophy brought along by the domination of operative thinking, and the role he ascribed to metaphysics. The conclusions flowing from setting the dramatic and philosophical writings of Witkacy in the context of Heidegger’s thought enable us to look at the lot of protagonists of Witkiewicz’s plays in a new way. It is not only determined by the super-cabaret improvisations arranged by the characters for their metaphysical thrills; it is also an arena of struggle between the Heideggerian authentic self-being and the inauthentic they-being. The struggle in which, according to catastrophic premonitions of Witkiewicz’s and beliefs of Heidegger, the they-being wins.