Złożoność czasowa i przestrzenna opadów ekstremalnych : ich efekty geomorfologiczne i drogi przeciwdziałania im

W ocenie geomorfologicznych efektów ekstremalnych opadów istotne są zarówno złożoność czasowa, jak i rozkład przestrzenny opadów i obiegu wody. Trzy podstawowe typy opadów ekstremalnych: krótkotrwałe ulewy, opady rozlewne i pory opadowe różnią się nie tylko czasem trwania i wysokością, ale szczególnie natężeniem. Poznanie tych parametrów i ich związku z cechami podłoża (przepuszczalność, tempo infiltracji i retencji gruntowej) pozwala na wyznaczenie wartości progowych procesów erozyjnych i grawitacyjnych. Znajomość wysokości opadów dobowych i litologii głębszego podłoża jest niewystarczająca. Równie istotne jest określenie zasięgu przestrzennego ekstremalnego opadu, co przy braku gęstej sieci stacji możliwe jest poprzez rejestrację naziemną skutków ulewy. Autor ilustruje powyższe zagadnienia przykładami z ostatnich kilkunastu lat. Przeciwdziałanie skutkom ulew i powodzi zależy od wielu zmiennych i wymaga stosowania różnych środków. Na zakończenie autor proponuje wydzielenie kilku typów wezbrań, które może być użyteczne przy wyznaczaniu kierunków przeciwdziałania i przy prognozowaniu.

In the evaluation of geomorphic effects of extreme rainfalls equally important are their temporal diversity and spatial distribution of rainfall and water circulation. Three main types of extreme rainfalls (heavy downpours, continuous rains and rainy seasons differ not only in the duration and totals but especially in their intensity. The recognition of these parameters and their relation to features of substratum (permeability, infiltration rate, groundwater storage) help to calculate the thresholds for erosional and gravitational processes. The recognition of only daily rainfall and lithology of deeper substratum is not enough. The equally important is the delimitation of spatial extend of extreme rainfall, what in case of very sparsly distributed raingauge network is possible to reconstruct by a ground survey of geomorphic effects. These questions are examplied by events from last decades. The counteraction to the effects of heavy rains and floods depend on various parameters and different measures may be undertaken. In closing chapter the author propose typology of floods which may have practical value in counteractions and forecasting.