Wpływ osadnictwa olęderskiego na morfologię nadwiślańskich obszarów zalewowych : na przykładzie Kępy Kiełpińskiej

W rejonie Warszawy i w samej stolicy występuje wiele śladów osadnictwa olęderskiego. Tekst prezentuje wyniki pilotażowych badań nad wpływem tej kolonizacji na ukształtowanie rzeźby Kępy Kiełpińskiej, zagospodarowanej na początku XIX w. Bezpośrednie skutki antropopresji określono na podstawie porównania archiwalnych map topograficznych z lat: 1783, 1794, 1843, 1914–1915, 1936 oraz mapy współczesnej. W oparciu o dwa wiercenia porównano cechy litologiczne (uziarnienie i zawartość materii organicznej) podłoża po dwóch stronach olęderskiej grobli. Wykazano, że w pierwszej fazie modyfikacja rzeźby polegała na utworzeniu nowych form – grobli, rowów, nasypów, które są do dziś wyraźnie widoczne w terenie. W późniejszych etapach wpłynęło to na cechy gruntów użytkowanych rolniczo – groble i pasy zarośli wierzbowo-topolowych oraz płotki z wikliny zatrzymywały grubszy materiał, a na ich zapleczu osadzały się drobniejsze frakcje, wzbogacone w materię organiczną, transportowane w zawiesinie. Uzyskane wyniki uzasadniają potrzebę dalszych badań nad morfologicznymi skutkami osadnictwa olęderskiego w rejonie Warszawy.

In Warsaw and its vicinity, many signs of the Olęder settlement are present. Paper presents the results of the pilot study on the Olęder settlement impact on the relief of the Kępa Kiełpińska, which was brought into cultivation in the beginning of the XIX century. Direct results of the human impact were specified on basis of the archival and modern topographic maps. On basis of two drills the lithology features of the ground on both sides of the Olęder causeway were compared (grain size distribution and LOI). In the first phase, relief modification consisted of the creation of new forms – causeways, trenches, embankments, which are still visible in landscape. In later phases, above mentioned modifications, had impact on features of the land used for agriculture – causeways and osier fences and belts composed from poplar and willow were stopping more coarse material, and on their back, more fine, enriched in organic matter, material transported in suspension was deposited. Obtained results justify the need of the future research on the impact of the Olęder settlement in the vicinity of Warsaw.