Geomorfologiczne skutki turystycznego użytkowania grzbietów górskich na przykładzie ścieżek pieszych w Tatrach Zachodnich i górach Bucegi (Rumunia)

Zależności pomiędzy poszczególnymi elementami środowiska naturalnego w łączności ze zróżnicowanym oddziaływaniem antropogenicznym wpływają na odmienne funkcjonowanie najwyżej zlokalizowanych terenów pasm górskich. Strefami należącymi do najbardziej podatnych na oddziaływanie i przekształcenia antropogeniczne są grzbiety górskie, w obrębie których istnieją ścieżki turystyczne. Ich przebieg zależy od cech morfometrycznych grzbietu, dostępności stoków oraz atrakcyjności turystycznej wierzchołków i przełęczy. System grzbietowy Tatr Zachodnich i gór Bucegi charakteryzuje się odmienną rzeźbą terenu, warunkami geologicznymi, klimatem oraz użytkowaniem. Dlatego na obszarach tych dochodzi do rozwoju odmiennych form rzeźby w obrębie ścieżek turystycznych. Celem badań było porównanie wykształcenia form erozyjnych i akumulacyjnych oraz obszarów zdegradowanych w obrębie szlaków w dwóch odmiennych wysokogórskich systemach grzbietowych Karpat. Ponadto, jeśli było to możliwe, przedstawiono propozycje ochronne zagospodarowania terenów zdegradowanych. W celu określenia przekształceń rzeźby w strefach grzbietowych zastosowano metodę kartowania geomorfologicznego wzdłuż najintensywniej użytkowanych ścieżek turystycznych oraz ich inwentaryzację fotograficzną. Dodatkowo przeprowadzono analizę porównawczą zdjęć satelitarnych z ogólnodostępnej witryny internetowej. Badania wykazały, że z uwagi na odmienne warunki naturalne i użytkowanie obu badanych obszarów, można wyodrębnić dwa różnie funkcjonujące systemy grzbietowe. W Tatrach Zachodnich jest to szereg zróżnicowanych genetycznie form w obrębie ścieżek pieszych na grzbiecie górskim. Natomiast w górach Bucegi są to przeważnie zdegradowane strefy powierzchniowe przekształcone w wyniku użytkowania gospodarczego, pasterskiego i turystycznego, zlokalizowane wzdłuż dróg i ścieżek pieszych.

Dependencies between individual elements of the natural environment together with diverse human impact factors influence the differences in the functioning of high mountain regions. High mountain ridges with tourist footpaths are very susceptible to, and most easily transformed by, human pressure. The footpath’s course is dependent on morphometric features of the ridge, accessibility of the hillside and tourist attractiveness of mountaintops and passes. The ridge systems of the Western Tatra and Bucega mountains feature different relief forms, geoecological conditions, climate and usage. Because of these differences, distinct poligenetic forms develop in each of these regions. The aim of our research was to determine the rationale for the formation of various erosional and accumulative landforms and degraded areas in two distinct high mountain ridge systems within the Carpathians. In order to define relief transformations in the ridge sections geomorphological mapping of the most intensively used footpaths was performed, as well as photographic cataloguing. Additionally, comparative analysis of satellite images from a publicly accessible internet source was performed. Research has shown that because of distinct natural conditions and usage in both research areas, two uniquely functioning ridge systems can be identified. In the Western Tatras various genetically diverse landforms develop within footpaths on the ridge. In the Bucega mountains surface areas transformed by tourist usage, farming and grazing are the dominant landform located along roads and footpaths.