Wiatrowały i wiatrołomy w lasach Nadleśnictwa Wałbrzych w świetle analizy danych z SILP w środowisku GIS oraz ocena efektów powierzchniowych procesu saltacji wykrotowej w Górach Suchych, Sudety Środkowe

W artykule przedstawiono charakterystykę wiatrowałów i wiatrołomów powstałych w latach 2002–2011 w lasach Nadleśnictwa Wałbrzych. Dodatkowo wiatrowały, utożsamiane w geomorfologii z procesem saltacji (denudacji) wykrotowej, zostały szczegółowo scharakteryzowane na poligonie badawczym w Górach Suchych (Sudety Środkowe) obejmującym stoki Kopicy (786 m n.p.m.) i Czarnka (868 m n.p.m.), gdzie w latach 2009–2012 wykonano kartowanie geomorfologiczne, pomiar karp powalonych drzew i pomiar form akumulacyjnych powstałych w obrębie karp. Największe zniszczenia w drzewostanach Nadleśnictwa Wałbrzych powstały podczas orkanu Cyryl 18–19 stycznia 2007 r. Efekty tego orkanu były kartowane i analizowane w obrębie Kopicy i Czarnka. Do analiz regionalnych wykorzystano dane archiwizowane przez Lasy Państwowe w bazie SILP (System Informatyczny Lasów Państwowych). Kubaturę (w m3) wykrotów i drzew złamanych przez silny wiatr analizowano w środowisku GIS na bazie mapy wektorowej Nadleśnictwa Wałbrzych. Następnie wykonano kartogramy zniszczeń w drzewostanach wyrażone kubaturą pozyskanych wiatrowałów i wiatrołomów na jednostkę powierzchni (m3 ha–1). W 149 przypadkach w pełni pomierzonych karp (ich szerokość, wysokość i miąższość), na 200 skartowanych, obliczono ich objętości, których średnia wartość wyniosła 4,2 m3. Na podstawie sporządzonych kartogramów stwierdzono, że największa intensywność procesu saltacji wykrotowej miała miejsce na stokach Czarnka. Jednak ze względu na pożar jaki w 2008 objął masę drewna zakumulowaną na jego stokach po orkanie Cyryl nie była możliwa pełna ocena efektów tego procesu. Jednocześnie stwierdzono znaczne przyspieszenie degradacji karp w tym miejscu w porównaniu do karp w obrębie Kopicy.

In this paper we present a characteristic of uprootings and wind broken trees in the Wałbrzych Forest District between 2002 and 2011. Additionally, windthrows, which in geomorphology are commonly identified as a direct effect of the tree uprooting process, were analysed in detail within a research site in the Suche Mountains, the Middle Sudetes. The site covers the slopes of Kopica (786 m a.s.l.) and Czarnek (868 m a.s.l.) hills, where between 2009 and 2012 geomorphic mapping and measurements of the root plates of fallen trees and various depositional forms associated with them, were conducted. The most severe wind damage in the Wałbrzych Forest District was caused by a windstorm, called Kyrill, which occurred on the 18th and 19th January 2007. Its effects were mapped and analysed at the Kopica and Czarnek study sites. Additionally, for regional analysis information from SILP database was used (SILP – Information System of the State Forests National Forest Holding). The volume of uprootings and snapped trees, measured in m3, was analysed in GIS software with the use of a vector layer with polygons of the forested areas of the Wałbrzych Forest District. Subsequently, a set of choropleth maps was prepared, showing wind damage in the forests by means of the volume of windthrows and wind snapped trees per unit area (m3 ha–1). In the study site, 149 root plates, out of 200 mapped, were fully measured (width, height and thickness) allowing calculation of their mean volume, which was 4.2 m3. Based on the choropleth maps we show that the highest intensity of tree uprooting took place on the Czarnek hillslopes. However, due to a 2008 fire which burnt the wood accumulated there after the Kyrill windstorm the full evaluation of the tree uprooting effects was constrained. At the same time the Czarnek site showed a significant speeding up of root plates degradation, as compared with the Kopica site.