Klimatyczne uwarunkowania transgresji morskich południowego Bałtyku w zapisie osadów Niziny Gardzieńsko - Łebskiej

Artykuł przedstawia korelację faz transgresyjnych południowego Bałtyku z obszaru Niziny Gardzieńsko-Łebskiej z dwoma cyklami klimatycznymi: cyklem ~1150-letnim oraz cyklem ~2300-letnim, odtworzonymi z zapisu osadów jeziornych (środkowa Wielkopolska). Przedstawione porównanie wykazało silny związek występowania faz transgresji litorynowej z ciepłymi okresami klimatycznymi holocenu w cyklu ~1150-letnim, których kulminacje przypadły na: 7800 lat BP (faza transgresyjna NGL 1), 6650 lat BP (NGL 2), 5500 lat BP (NGL 3) oraz 4350 lat BP (NGL 4), a także transgresji postlitorynowych przypadających na optimum rzymskie (faza NGL 5) oraz średniowieczne optimum klimatyczne (faza NGL 6), rozdzielonych fazą regresji morza związaną z ochłodzeniem klimatu przypadającym na okres wędrówek ludów. Natomiast ze współczesnym ociepleniem klimatu korelowana jest najmłodsza faza transgresyjna (NGL 7) poprzedzona okresem regresji, związanymz małą epoką lodową. Odzwierciedleniemcyklu ~2300-letniego są serie transgresyjne widoczne w zapisie osadów barierowych Mierzei Łebskiej. Odpowiadają one trzemfazomtransgresji morskich, występujących w okresie 6600–6000 BP (transgresja 2), 4500–4200 lat BP (transgresja 3) oraz w okresie młodszym od 1700 lat BP (transgresja 3).Wartykule podkreślono również klimatyczne podobieństwo zapisu transgresji morskich z obszaru Niziny Gardzieńsko-Łebskiej z całym wybrzeżem południowobałtyckim.

The paper presents the correlation of transgression phases of the southern Baltic over the Gardno-Łeba Lowland with the climatic cycles, the c. 1150 yrs and c. 2300 yrs long cycle respectively, previously recognized in the lake sediment record from the Kórnik–Zaniemyśl trough in the central Wielkopolska region. The presented comparative diagram (Fig. 2) reveals strong correlation of marine transgressions of the southern Baltic and warm phases during the Holocene, the latter appearing according to the 1150 yrs cycle. The phases of Littorina Sea advances, recognized in the peat profile Kluki/74 (Tobolski 1987), in the Gardno Lake sediments (Wojciechowski 1990) and in its surroundings (Florek, Orłowski 1991, Florek, Majewski 1997), and in the sediments of the Łebsko Barrier (Rotnicki 1999, 2001, Rotnicki et al. 1999, 2008) match climatic optima dated for 7800 BP (transgressive phaseNGL 1), 6650 BP (NGL 2), 5500 BP (NGL 3), and 4350 BP (NGL 4). Likewise, strong correlation exists between warming phases according to the 1150 yrs cycle and post-Littorina transgressions during the Roman period (NGL 5) and the medieval warm optimum (NGL 6), the latter separated by marine regression during cooling phase of the Migrations period. The current climatic warming is correlated with the youngest transgressive phase (NGL 7), however preceded by the regression during the Little Ice Age. Sea withdrawal phases and related cold and wet periods are recorded in sub-fossil tree trunks in the beach zone of the Łebsko Barrier. Subsequent forest dieback in this zone has been caused by rising sea levels afterwards. The c. 2300 yrs cycle, corresponding to the Halstatt cycle, is reflected in the marine transgressive series of the deposits building the Łebsko Barrier. They were laid down in the time interval of 6600-6000 BP (transgression 2), 4500–4200 BP (transgression 3) and after 1700 BP (transgression 4). This cycle does also reflect the current warming and the associated sea level rise. In the paper, climatic similarities between the record from the Gardno-Łeba Lowland and the South Baltic coast in general have been emphasized (Fig. 2), using examples from southern Sweden (Yu 2003a, b), German coast (Gramsch 2002, Lampe 2002, 2005) and Lithuanian coast (Gelumbauskaitë, Deèkus 2005).