W artykule został podjęty problem kontemplacji mistycznej u św. Jana od Krzyża. Jego realizacja wymagała wyjaśnienia pojęcia kontemplacji zarówno w znaczeniu szerokim, jak i ściśle mistycznym. Ukazany został jej ścisły związek z życiem duchowym chrześcijanina. Kontemplacja, jak i życie duchowe posiadają swoje źródło w łasce chrztu świętego, która zawiera cały potencjał duchowego rozwoju. Ona stanowi podstawowe uzdolnienie do zjednoczenia z Bogiem, do kontemplacji najgłębszych tajemnic Boskich; gwarantuje otrzymywanie Ducha Świętego, którego Chrystus posłał do naszych serc, by dopełniał dzieła uświęcenia. Jednak jest Bożą tajemnicą, dlaczego nie w każdym przypadku „wpływ Boga na duszę” niesie z sobą taką samą doświadczalną formę. Na kolejnym etapie refleksji skonfrontowano kontemplację zwyczajną z kontemplacją mistyczną, by następnie uwzględnić jej dwie formy: oczyszczającą i jednocząca. Są one doświadczane przez wielu wierzących, ale nie w taki sam sposób i nie w takiej samej proporcji. Zakładając autentyczną wierność wierzącego, przy różnej formie przeżywania relacji z Bogiem i dokonujących się duchowych procesów, należy stwierdzić, że zależy to od Bożej pedagogii. Bóg najlepiej wie, jaką drogą prowadzić człowieka do osiągnięcia nadprzyrodzonego celu i w jaki sposób uczynić go skutecznym świadkiem Chrystusa. W dalszej kolejności uwzględniono dwa wymiary kontemplacji mistycznej: teologiczny, a więc obiektywny oraz doświadczalny, czyli subiektywny. Zastosowano metodę analizy oraz syntezy. Poddano pod refleksję źródłowe teksty, by poddać je analizie i wyciągnąć stosowne wnioski. Ostateczne wnioski są następujące: Kontemplacja, w ujęciu św. Jana od Krzyża, jest formą życia teologalnego. Pojawiając się, wywiera wpływ na wszystkie inne formy modlitwy: liturgiczną, ustną, lekturę Pisma Świętego i wprowadza cechę prostoty oraz miłosnej uwagi na Boga. Nie zastępuje tych form, ale nimi się karmi i jednocześnie ubogaca je. Między różnymi rodzajami modlitwy nie może istnieć żaden istotny kontrast. W życiu samego św. Jana od Krzyża obserwujemy praktykę modlitwy aż do śmierci we wszystkich jej formach, włącznie z modlitwą ustną. Kontemplacja wierzącego posiada swoje źródło w ukrytym i tajemnym działaniu Ducha Świętego. Bez tej działalności nie byłaby ona możliwa. Wbrew powszechnym opiniom wskazuje przede wszystkim na pierwszeństwo działania Bożego w procesie uświęcenia, zaś ludzka działalność posiada charakter odpowiedzi na to działania.
This article discusses the problem of mystical contemplation in St John of the Cross. Its implementation required an explanation of the concept of contemplation both in a broad and strictly mystical sense. Its close connection to the spiritual life of a Christian has been shown. Both contemplation and the spiritual life have their source in baptismal grace, which contains all the potential for spiritual development. Baptismal grace constitutes the basic aptitude for union with God, for contemplation of the deepest divine mysteries; it guarantees the reception of the work of the Holy Spirit, whom Christ has sent into our hearts to complete the work of sanctification. However, it is a divine mystery why the “influence of God on the soul” is not in every case accompanied by the same experiential form. The next stage of reflection confronts ordinary contemplation with mystical contemplation, to then consider its two forms: purifying and unifying. These are experienced by many believers, but not in the same way and not in the same proportion. Assuming authentic faithfulness on the part of the believer, with different forms of experiencing the relationship with God and the spiritual processes taking place, it must be said that it depends on God’s pedagogy. God knows best which way to lead a person towards a supernatural goal and how to make him an effective witness to Christ. Two dimensions of mystical contemplation are further considered: the theological, i.e., objective, and the experiential, i.e., subjective. The methods of analysis and synthesis have been applied. The source texts have been reflected upon in order to analyse them and draw appropriate conclusions. The final conclusions are as follows: Contemplation, according to St John of the Cross, is a form of theological life. As it appears, it influences all other forms of prayer: liturgical, oral, reading of Scripture, and it leads to simplicity and loving attention to God. It does not replace these forms, but feeds on them and at the same time enriches them. There can be no significant contrast between the different types of prayer. In the life of St John of the Cross himself, we observe the practice of prayer until death in all its forms, including oral prayer. The believer’s contemplation has its source in the hidden and secret work of the Holy Spirit. Without His work it would not be possible. Contrary to popular opinions, it points first and foremost to the primacy of God’s action in the process of sanctification, while human activity has the nature of a response to this action.
