Irrigation in Poland - current status after reforms in agriculture and future development

The paper characterizes the status, trends and perspectives of irrigation in Poland after the reforms in agriculture and technology. Irrigation in Poland has supplemental character. It is used in short periods during the growing season and plays an important role in mitigating the effects of drought on crop production. Sub-irrigation from ditches is applied on permanent grasslands, sprinkling - in field cultivation of arable crops, sprinkling and drip irrigation - in vegetable growing in open areas, micro-jets and drip irrigation systems - in orchards. Drip irrigation and micro-jets systems are also applied in plant cultivation in greenhouses. Under the economic conditions of Polish agriculture irrigation is often an unprofitable measure. The existing irrigation systems and facilities are only used to a small extent. After changes in the forms of ownership in agriculture, the large-area sprinkling systems were degraded. Small irrigation systems, mainly drip irrigation and micro-sprinkler irrigation, have recently become more common in private farms. Sub-irrigation systems are largely degraded and used only to a small extent if at all. In order to use these systems more effectively, it is necessary to reconstruct and modernize them. In many cases the factor preventing the use of irrigation systems is the deficit of water of required quality and its availability. Besides unfavourable economic conditions, it is one of the main limitations in the development of irrigation in Poland.

W pracy przedstawiono obecny stan nawodnień w Polsce, jak również trendy i perspektywy nawodnień. Nawodnienia w Polsce mają charakter interwencyjny, likwidujący okresowy niedobór opadów. W dolinowych trwałych użytkach zielonych stosuje się nawodnienia podsiąkowe z systemem rowów, w uprawach polowych - deszczowanie, w warzywnictwie na otwartych polach - deszczowanie i nawodnienia kroplowe, w sadownictwie i w uprawach szklarniowych - mikrodeszczowanie i nawodnienia kroplowe. Po zmianach własnościowych w rolnictwie wielkoobszarowe deszczownie uległy znacznej lub całkowitej dewastacji. Systemy nawodnień podsiąkowych są również w znacznym stopniu zdewastowane i wykorzystywane w niewielkim stopniu. W celu zwiększenia efektywności tych systemów, należy je odbudować i zmodernizować. W ostatnich latach obserwuje się rosnącą rolę mikronawodnień w sadownictwie i w polowych uprawach warzywniczych, w prywatnych gospodarstwach rolnych nastawionych na taką produkcję, w których nawodnienia gwarantują stabilizację plonu dobrej jakości na poziomie przynoszącym zysk. Taki trend będzie się nasilał w najbliższych latach. W aktualnych warunkach ekonomicznych rolnictwa w Polsce nieopłacalne jest nawadnianie prawie wszystkich upraw polowych, z wyjątkiem ziemniaków. Opłacalne jest natomiast nawadnianie upraw warzywniczych i sadowniczych. Urządzenia i systemy nawodnień ciśnieniowych są zarządzane przez ich właścicieli, tj. rolników, grupy rolników (producenckie) lub prywatne firmy. Systemy nawodnień grawitacyjnych w zakresie melioracji szczegółowych są zarządzane przez rolników - właścicieli gruntów i urządzeń na nich się znajdujących bądź przez spółki wodne, jeśli ci rolnicy są członkami spółki. Realizują oni zadania z zakresu prowadzenia nawodnień i utrzymania urządzeń. W zarządzaniu nawodnieniami grawitacyjnymi uczestniczą jeszcze wojewódzkie zarządy melioracji i urządzeń wodnych, które są odpowiedzialne za dostarczenie wody do systemów nawodnień, jak również eksploatację i utrzymanie urządzeń melioracji podstawowych temu służącym (budowli piętrzących, budowli ujęciowych, kanałów, będących źródłem wody do nawodnień). Dalszy rozwój nawodnień w Polsce może być w znacznym stopniu ograniczony, poza niekorzystnymi uwarunkowaniami ekonomicznymi, zasobnością źródeł wody do nawodnień, a w przypadku mikronawodnień - również jakością wody. Już obecnie w regionach (np. na Kujawach), wyposażonych w urządzenia nawadniające, w suchych latach nie można prowadzić nawodnień z powodu zbyt niskich stanów wody w ciekach, jeziorach i małych zbiornikach sztucznych, będących źródłem wody do nawodnień.