W poszukiwaniu prawa właściwego: stosowanie norm prawa administracyjnego i ich kolizje w międzynarodowym sporze inwestycyjnym

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie kwestii kolizji praw lub samych norm prawnych, które mogą się pojawić w przypadku konieczności stosowania w międzynarodowym sporze inwestycyjnym, rozstrzyganym w postępowaniu przed sądem państwowym lub sądem arbitrażowym, przepisów prawa publicznego (w tym prawa administracyjnego) należących do różnych systemów prawnych. Punktem wyjścia w tego typu przypadkach jest z reguły wykładnia, która przez odpowiednią rekonstrukcję normy znajdującej zastosowanie w sprawie przeważnie prowadzi do uniknięcia pytania o normę kolizyjną (kolizje pozorne), nie zawsze jednak da się tego pytania uniknąć.  Kwestię prawa właściwego uregulowano w niektórych wielostronnych porozumieniach międzynarodowych dotyczących ochrony inwestycji. Na skutek rozwoju prawa europejskiego w ostatnich latach wyraźnie zarysowana została tendencja do poddawania inwestycyjnych sporów wewnątrzunijnych rozstrzygnięciu sądów krajowych (europejskich) kosztem arbitrażu. Szereg pozostających nadal w mocy umów o ochronie inwestycji zawartych pomiędzy RP a państwami spoza Unii Europejskiej zawiera postanowienia dotyczące prawa właściwego. Można prognozować, że w bliskiej lub nieco dalszej perspektywie dojdzie jednak również do ich rozwiązania i zastąpienia w części nowymi umowami, także o charakterze mieszanym. Kolizje praw i norm prawnych w przypadku międzynarodowego sporu inwestycyjnego mogą zachodzić na wielu płaszczyznach. Istnieją odmienności w sposobie stosowania prawa właściwego przez sądy arbitrażowe i sądy państwowe w międzynarodowych sporach inwestycyjnych, co uwarunkowane jest różną naturą tych sądów. Może to mieć znaczenie wobec przekazania kompetencji do rozstrzygania takich sporów sądom państwowym, na przykład w perspektywie wygaszenia wewnątrzunijnych dwustronnych umów inwestycyjnych. Należy postulować, aby w ramach prac nad utworzeniem w przyszłości wielostronnego międzynarodowego systemu rozstrzygania sporów inwestycyjnych, opartego na stałym trybunale, regulacją objąć również kwestie związane z podstawą prawną (poza procesową, także materialnoprawną i kolizyjnoprawną) rozstrzygnięć Trybunału.

This article aims to present questions concerning conflicts of norms or conflicts of laws that may arise through the application of public law (including administrative law) in proceedings before arbitration or state courts. The starting point for handling such conflicts tends to be interpretation, which, leading to the proper reconstruction of an applicable norm in a case, usually allows for avoiding the question of the conflict-of-law rule (apparent conflicts), but not in every case. Some multilateral agreements contain provisions on the law applicable in investment disputes. As a result of the development of European law, one can observe the tendency to lower the significance of arbitration and increase the competence of state courts, as has been the case with intra-EU investment disputes in recent years. Thus a number of BITs between the Republic of Poland and third countries (non-EU countries) remain in force, where some of them contain provisions on the applicable law. One can expect that these conventions will also be dissolved and supplemented mainly by mixed agreements in the near future. The conflicts of laws and norms in investment disputes occur on different layers. The way of applying law differs according to the nature of state courts and international arbitration. It can become significant in the light of the transfer of competences to national courts, as a consequence of the termination of intra-EU BITs. It is advisable that during the ongoing discussions on the creation of the Multilateral Investment Court, a regulation on the legal basis of its decisions should also be adopted, as it concerns procedural, material and conflict-of-law aspects.