Podatek od bogactwa w USA: propozycje polityczno-prawne i spory o jego zgodność z Konstytucją

Celem artykułu jest prześledzenie najgłośniejszych w USA propozycji federalnego podatku od bogactwa (wealth tax), a także sporów dotyczących zgodności takiego podatku z amerykańską Konstytucją. Posługując się metodą historyczno-opisową oraz porównawczą, autor analizuje relewantną amerykańską literaturę przedmiotu oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego USA, w tym liczne opinie na temat konstytucyjnej klauzuli o „podatkach bezpośrednich”, między innymi ojców założycieli. Jak wynika z przeprowadzonych badań, propozycje podatku od bogactwa, tj. od wartości netto majątku powyżej określonej wartości, są czymś względnie nowym w historii USA. Jak się wydaje, szczególnym tego powodem jest fakt mocno przyspieszonego od lat osiemdziesiątych wzrostu nierówności dochodowych – a co za tym idzie: majątkowych. Koncepcje podatku od bogactwa pojawiają się bowiem zarówno w środowiskach akademickich, jak i wśród polityków – co świadczy o dużej skali problemu nierówności. Zwolennicy podatku wskazują między innymi, że nadmierna koncentracja majątkowa i wynikające z niej nierówności są szkodliwe tak z punktu widzenia polityczno-prawnego, jak i ekonomicznego. Wokół propozycji podatku od bogactwa istnieje jednak wiele wątpliwości. Przede wszystkim w odniesieniu do tego, czy podatek od bogactwa wchodzi w zakres konstytucyjnej klauzuli o „podatkach bezpośrednich”, a zatem czy podlega konieczności „rozdzielenia” jego wysokości pomiędzy stany proporcjonalnie do liczby ich mieszkańców, co znacznie utrudniłoby przyjęcie takiego podatku, a być może wręcz uniemożliwiłoby.

This article examines major proposals and the constitutionality of a federal wealth tax in the USA. Drawing on historical and comparative research, the author analyzes relevant American political and legal writing on the subject and traces, among other things, numerous opinions on the ‘direct tax’ clauses in the U.S. Constitution, in particular those of the Founding Fathers and the U.S. Supreme Court justices. Calls for a wealth tax, especially a comprehensive federal wealth tax, namely on an entity’s net worth above a certain threshold, are relatively new to the United States. Over the last twenty-five years, however, discussions about such a tax have gained momentum. Historical evidence suggests that this is due to an increase in income and wealth inequalities that has accelerated significantly since the 1980s. As a means to address these inequalities, a wealth tax has gained popularity in academia and among politicians from both ends of the political spectrum. Its supporters point out that excessive wealth concentration is harmful both from a political and an economic point of view. Nevertheless, a wealth tax raises doubts in many respects and would necessarily draw review ultimately by the Supreme Court as to whether a federal wealth tax falls within the scope of the ‘direct tax’ clauses of the U.S. Constitution. A further complication is whether a wealth tax may be subject to ‘apportionment’ among the states based on population, making the adoption of a federal wealth tax difficult, if not impossible to implement.