Czy w polskim systemie podatkowym powinny funkcjonować konsensualne metody określenia wysokości zobowiązania podatkowego na wzór wniosku o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenia kar uzgodnionych z oskarżonym (art. 335) oraz dobrowolnego poddania się odpowiedzialności karnej (art. 387) w świetle Kodeksu postępowania karnego?

Obowiązujący system podatkowy nie przewiduje konsensualnych form zakończenia postępowania podatkowego. Z wyjątkami uregulowanymi w przepisach dotyczących uzyskania porozumienia między podatnikiem a organem podatkowym (np. uprzednie porozumienie cenowe) – zakończenie postępowania podatkowego jest oparte na władczym rozstrzygnięciu w stosunku do podatnika. W toku szeroko rozumianego postępowania podatkowego organy podatkowe są każdorazowo zobowiązane do precyzyjnego określenia wysokości zobowiązania podatkowego w przypadku zobowiązań podatkowych powstających z mocy prawa lub jednoznacznego ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego w przypadku zobowiązań podatkowych powstających na podstawie decyzji wymiarowych. Mając na uwadze podstawową funkcję podatków, którą jest funkcja fiskalna (zapewnienie wpływów budżetowych), oraz chęć obniżania kosztów wymiaru i samego poboru zobowiązań podatkowych, należy zastanowić się nad pytaniem, czy system podatkowy powinien przewidywać konsensualne metody określenia wysokości zobowiązania podatkowego i/lub konsensualne metody określenia wysokości należnego podatku do zapłaty. Należy podkreślić, że z sukcesem funkcjonują w procedurze karnej konsensualne metody zakończenia postępowania karnego, m.in. wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenia kar uzgodnionych z oskarżonym oraz dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej. Wprowadzenie nowego sposobu powstania zobowiązania podatkowego na podstawie hipotetycznej umowy (porozumienia) między podatnikiem a organem podatkowym wydaje się niecelowe. Ponadto mogłoby podważać założenia całego systemu podatkowego i konstrukcji samego podatku jako świadczenia cechującego się przymusowym charakterem, bezzwrotnością i nieodpłatnością, jednostronnością ustalania (władztwo państwa), ogólnym charakterem, formą pieniężną. Wysokość zobowiązania podatkowego nie powinna podlegać negocjacji między podatnikiem a organem podatkowym, lecz powinna zostać określona (ustalona) zgodnie z przepisami prawa podatkowego w prawidłowej wysokości, co podlega kontroli sądowoadministracyjnej. Jednakże do rozważenia pozostaje wykorzystanie instytucji z zakresu władztwa państwa, polegającej na umorzeniu części zaległości podatkowej, uregulowanej w art. 67a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa1. Zdaniem autora istnieje możliwość wprowadzenia konsensualnych form zakończenia postępowania podatkowego. Potencjalny konsensus między podatnikiem a organem podatkowym mógłby zakładać z jednej strony potwierdzenie przez podatnika pełnej wysokości istniejącego zobowiązania podatkowego (potwierdzenie obiektywnego faktu istnienia zobowiązania podatkowego w sprecyzowanej wysokości) z jednoczesną faktyczną zapłatą uzgodnionej z organem podatkowym części zaległości podatkowej, a z drugiej strony umorzenie przez organ podatkowy bądź zobowiązanie organu podatkowego do umorzenia części zaległości podatkowej – pod pewnymi warunkami. Wspomniany konsensus mógłby się przyczynić do istotnego skrócenia skomplikowanych i długotrwałych postępowań podatkowych i sądowoadministracyjnych, generujących istotne koszty, a równocześnie do zwiększenia wpływów fiskalnych w przypadkach obarczonych dużym ryzykiem nieściągalności należności publicznoprawnych.

The current tax system does not provide for consensual forms of ending tax proceedings. Apart from the exceptions regulated in the regulations regarding obtaining an agreement between the taxpayer and the tax authority (e.g. advance pricing agreement), the conclusion of tax proceedings is based on an authoritative decision in relation to the taxpayer. In the case of broadly understood tax proceedings, the tax authorities are each time obliged to precisely determine the amount of tax liability in the case of tax liabilities arising under the law or to clearly determine the amount of tax liability in the case of tax liabilities arising on the basis of assessment decisions. Bearing in mind the basic function of taxes, which is the fiscal function (ensuring budgetary revenues), and the desire to reduce the costs of assessment and collection of tax liabilities, the question should be considered whether the tax system should provide for procedures of consensual methods of determining the amount of tax liability and/or consensual methods of determining amount of tax payable. It should be emphasized that consensual methods of ending criminal proceedings successfully function in the criminal procedure, e.g. a motion to issue a conviction at the hearing and to adjudicate the penalties agreed with the defendant and to voluntarily submit to criminal liability. The implementation of a new method of creating a tax liability on the basis of a hypothetical „contract/agreement” between the taxpayer and the tax authority seems pointless and could undermine the assumptions of the entire tax system and the construction of the tax itself as a compulsory service, its non-refundable and free of charge, one-sided determination (state authority), of a general nature and in the form of cash. The amount of the tax liability should not be negotiated between the taxpayer and the tax authority, which should be determined/determined in accordance with the provisions of the tax law in the correct amount, which is subject to judicial and administrative control. However, the potential possibility of using the institution within the scope of the State’s authority to write off part of the tax arrears remains to be considered – today regulated in accordance with Art. 67a of the Tax Ordinance. According to the author, it is possible to introduce consensual forms of ending tax proceedings. A potential consensus between the taxpayer and the tax authority could assume confirmation by the taxpayer of the full amount of the existing tax liability (confirmation of the objective fact of the existence of the tax liability in a specified amount), with the simultaneous actual payment of the part of the tax arrears agreed with the tax authority by the taxpayer, and, on the other hand, write-off/liability of the tax authority tax office to write off part of the tax arrears under certain conditions. The indicated consensus could contribute to a significant shortening of complicated and lengthy tax and court administrative proceedings involving significant costs, while at the same time increasing fiscal revenues in cases bearing a significant risk of non-collection of public law liabilities.