Mentalność podatkowa Polaków i opinia publiczna na temat wysokości VAT i akcyzy w latach 2022-2023 – perspektywa ekonomii behawioralnej

Celem artykułu jest uzupełnienie luki w zakresie wiedzy o mentalności podatkowej Polaków oraz opinii publicznej w Polsce o wysokości podatku od towarów i usług (VAT1) i akcyzy w latach 2022-2023. W referacie z perspektywy ekonomii behawioralnej zaprezentowane zostały wyniki badań własnych dr Katarzyny Agnieszki Obłąkowskiej przeprowadzone z wykorzystaniem metody reprezentatywnych badań społecznych i analizy statystycznej. W pierwszej kolejności opisano wkład ekonomii behawioralnej w zagadnienie opodatkowania i w ramach uzupełnienia ekonomii głównego nurtu. Następnie przedstawiono definicję mentalności podatkowej. Dalej omówiono obecną mentalność podatkową dorosłych Polaków na podstawie ustaleń z badań własnych. Przedstawiono skojarzenia Polaków z terminem „podatki” oraz ich poczucie wewnętrznej zgody na płacenie podatków. Dokładnie omówiono postawy Polaków wobec płacenia podatków: zaangażowania, kapitulacji, oporu, gry i kontestacji. Dalej przedstawiono definicję opinii publicznej. Następnie zaprezentowano opinię publiczną w Polsce na temat oceny wysokości podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego w podziale na przedmioty opodatkowania. Artykuł zamyka przedstawienie opinii społecznej na temat rozwiązań wprowadzonych przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej w 2022 r. w ramach tzw. tarczy antyinflacyjnej w zakresie obniżenia stawek VAT i podatku akcyzowego.

The aim of the article is to fill the gap in the knowledge about the tax mentality of Poles and public opinion in Poland about the amount of VAT and excise duty in 2022-2023. In the paper from the perspective of behavioral economics, the results of Dr. Katarzyna Agnieszka Obłąkowska’s own research conducted on the basis of the method of representative social research and statistical analysis were presented. First, the contribution of behavioral economics to the issue of taxation is presented, and as a complement to mainstream economics. Then, the definition of the tax mentality was presented. Further, the current tax mentality of adult Poles is discussed based on the findings of own research. Associations of Poles with the term taxes and their sense of inner consent to pay taxes are presented. Poles’ attitudes towards paying taxes were thoroughly discussed: commitment, capitulation, resistance, game and contestation. Further, the definition of public opinion were presented. Next the public opinion in Poland on the amount of VAT and excise duty were presented. The article ends with a presentation of public opinion on the solutions introduced by the Government of the Republic of Poland in 2022 under the so-called Anti-inflationary shield in the field of lowering VAT and excise duty rates.