Pocałunek śmierci. Przestrzeń pozakadrowa w filmach Michaela Haneke, Aleksandra Sokurowa i Andrzeja Wajdy

Autorka skupia się w tekście na zagadnieniu przestrzeni pozakadrowej jako odrębnej kategorii estetycznej, która pełni różne funkcje w filmach Michaela Haneke, Andrzeja Wajdy i Aleksandra Sokurowa. Wszyscy trzej filmowcy kierują uwagę widza w przestrzeń pozakadrową na odmienne sposoby i posługując się innymi kontekstami diegetycznymi. Haneke robi to przez ukrycie przed widzem scen skrajnej przemocy, Wajda – w scenach przesyconych refleksją i smutkiem, a Sokurow wtedy, gdy nie chce pokazać pewnych faktów czy stanów umysłu. Każdy z nich skutecznie i po mistrzowsku tworzy „niepomyślane” i przekonująco wykorzystuje przestrzeń „pozakadrową” jako: przestrzeń „niesamowitą” (Haneke), niewypowiedzianą i ahistoryczną (Sokurow), bądź jako reprezentującą „niewyrażalną” melancholię i smutek (Wajda). Autorka wybiera jedynie niektóre filmy wspomnianych reżyserów, by ów fenomen poddać szczegółowej analizie. Swój esej zamyka konkluzją, że prawdziwym mieszkańcem przestrzeni pozakadrowej jest śmierć obecna w filmach wszystkich trzech reżyserów.

The essay introduces off screen space as a separate aesthetic category which performs different functions in the films of Michael Haneke, Andrzej Wajda, and Alexander Sokurov. All three film-makers direct the attention of spectators to off screen spaces in different ways and in different diegetic contexts. Haneke directs the spectators’ attention off screen when he hides scenes of extreme violence to the audience. Wajda directs the spectators off screen in the scenes of reflection and sadness while Alexander Sokurov redirects the spectators off screen when he is unwilling to show certain facts or states of mind. Each of them is effective and masterful in creating “the unthought” and convincingly using “off screen” space as “the uncanny” in Haneke, “the inexpressible” melancholia and sadness in Wajda, and the unsaid and ahistorical in Sokurov. The author chooses only some films of the above mentioned directors to analyze this phenomenon in detail. She concludes her essay with a statement that the real inhabitant of the off screen space is death present in the films of all three filmmakers.