Urodzony w 1830 r. w rezydencji Ernesta Potockiego w Łańcucie, a zmarły w 1915 r. w Dreźnie, Teodor Leszetycki zajmował w muzyce polskiej i europejskiej XIX w. miejsce szczególne. Pochodząc z czesko-polskiej rodziny od pokoleń uzdolnionej artystycznie, interesował się niemal wszystkimi rodzajami muzyki, preferując przede wszystkim twórczość fortepianową. Studia pianistyczne odbył w Wiedniu u Carla Czernego i Simona Sechtera, zainteresował się też poważnie dydaktycznymi i kompozytorskimi doświadczeniami Antona Rubinsteina i Franza Liszta. Był koncertującym pianistą, kompozytorem i dyrygentem, przede wszystkim jednak jednym z najsłynniejszych w Europie XIX w. nauczycieli gry na fortepianie (miał podobno około 1000 uczniów; do dziś zidentyfikowano około trzystu nazwisk).
Karierę pianistyczną rozpoczął jako piętnastolatek, występując w Wiedniu i okolicach. Kilka lat później, w 1852 r., wraz z ojcem, Józefem, wyjechał do Petersburga, gdzie m.in. mieszkał zaprzyjaźniony z nim Rubinstein. W Petersburgu spędził blisko piętnaście lat: był ulubieńcem i protegowanym księżnej Heleny Pawłownej, grywał w teatrze Michajłowskim, dyrygował dworskimi i publicznymi koncertami, nadzorował przebieg nauki muzycznie uzdolnionych panien ze słynnego Instytutu Smolnego oraz – także wraz z Rubinsteinem – przyczynił się do utworzenia petersburskiej Akademii Śpiewaczej, Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego i – w 1862 r. – Konserwatorium; pod koniec pobytu w Petersburgu otrzymał tytuł honorowego profesora tej uczelni.
W tych latach odbywał też liczne podróże artystyczne: co najmniej dwukrotnie wystąpił w Paryżu, ponadto w Austrii, Niemczech, Anglii i Holandii, gdzie występował w roli solisty i kameralisty.
W Petersburgu związał się najpierw ze śpiewaczką Anną Friedebourg, a następnie z Annette Essipoff, swoją uczennicą, z którą od 1878 r. zamieszkał w Wiedniu. Często razem koncertowali, wykonując m.in. repertuar na cztery ręce lub dwa fortepiany i w tej roli święcili prawdziwe triumfy. Często Teodor kierował też orkiestrą towarzyszącą Annette w jej występach koncertowych. Essipoff, która kilkakrotnie występowała też sama przed polską publicznością, znana była w tym czasie jako doskonała interpretatorka twórczości Chopina i mistrzyni tempa rubato.Leszetycki przez krótko związany był z Konserwatorium wiedeńskim, jednak ze względu na zwiększającą się lawinowo liczbę uczniów, rozpoczął organizować lekcje prywatne. Długoletnim przyjacielem z tego okresu był Ludwig Bösendorfer, znany fabrykant fortepianów; listy do niego z prośbami o zaopatrzenie wychowanków w dobre instrumenty stanowią cenne źródło do biografii i pedagogicznej działalności Leszetyckiego.
Przełom lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX w. to okres wielkiej koncertowej aktywności Teodora, kiedy to wspólnie z Annette uczestniczył w kilku słynnych europejskich seriach tzw. koncertów „nadzwyczajnych”, obok takich sław, jak Eugen d’Albert, Clara Schumann, Hans von Bülow, Camille Saint-Saëns czy Emil von Sauer. Leszetycki dobrze znał repertuar romantyczny, miał jednak zwyczaj prezentowany utwór „wzbogacać” własnymi dodatkami i skreśleniami, co wśród wykonawców było wówczas częstą praktyką. Miał poglądy zdecydowanie konserwatywne. Nie interesował do Wagner, Bruckner czy Brahms (którego zresztą podziwiał), ale też Bach (chyba że w wirtuozowskich opracowaniach). Cenił natomiast Webera, Mendelssohna, Dvořáka, Griega, Czajkowskiego, Saint-Saënsa.
Born in 1830 at Ernest Potocki’s residence in Łańcut, died in 1915 in Dresden – Theodor Leschetizky (in Polish spelling: Teodor Leszetycki) holds a special place in Polish and European 19th-century music. He belonged to a Czech-Polish family whose members demonstrated artistic talents for many generations. He was interested in nearly all kinds of music, but had a special preference for the piano, which he studied in Vienna with Carl Czerny and Simon Sechter. He also exhibited serious interest in the educational and compositional heritage of Anton Rubinstein and Franz Liszt. Leschetizky was a concert pianist, composer and conductor. First and foremost, however, he was known as one of Europe’s most famous piano teachers in the 19th century. He is believed to have had about a thousand pupils, c. 300 of whom have been identified to date.
He embarked on a pianistic career as a 15-year-old, giving performances in Vienna and the neighbouring area. Several years later, in 1852, he left with his father Józef for Petersburg, where, among others, his friend Rubinstein lived. He spent 15 years in that city, becoming a favourite and a protégé of Grand Duchess Elena Pavlovna. He gave performances at the Mikhailovsky Theatre, conducted court and public concerts, and supervised the education of musically gifted young girls – students of the famous Smolny Institute. Together with Rubinstein, he likewise contributed to the establishment of Petersburg’s Singers’ Academy, the Russian Musical Society and – in 1862 – the Petersburg Conservatory, of which he became an honorary professor toward the end of his stay in that city.
He also undertook numerous concert tours, with at least two performances in Paris, as well as appearances in Austria, Germany, England and the Netherlands, in the roles of both soloist and chamber musician.
In Petersburg his partner was the singer Anna Friedebourg, and later his pupil Annette Essipoff, with whom in 1878 he settled in Vienna. They gave concerts together, playing, among others, repertoire for four hands or two pianos – which brought them tremendous success. Theodor also frequently conducted the orchestra that accompanied Annette in concerts. Essipoff performed several times for the Polish audience as well, and was renowned at that time as an excellent interpreter of Chopin’s music and a mistress of the rubato.
For a short time, Leschetizky was associated with Vienna Conservatory, but the rapidly growing number of pupils made him focus on private lessons. Ludwig Bösendorfer, the well-known piano manufacturer, was his long-time friend. Leschetizky’s letters to him, requesting good instruments for his students, are a valuable source for the pianist’s biography as an educator.
In the late 1870s and early 1880s, Theodor led an extremely busy concert life, and together with Annette took part in several series of so-called “extraordinary concerts”, along with such celebrated musicians as Eugen d’Albert, Clara Schumann, Hans von Bülow, Camille Saint-Saëns, and Emil von Sauer. Though Leschetizky was well versed in the Romantic repertoire, he had the habit of “enriching” the presented pieces with his own additions or deletions – which was a common practice among performers in that period. His views were resolutely conservative. He was not interested in Wagner, Bruckner and Brahms (though he admired the latter), nor even Bach (except for some virtuosic arrangements). On the other hand, he valued highly Weber, Mendelssohn, Dvořák, Grieg, Tchaikovsky, and Saint-Saëns.
