Mobilizacja społeczna w sytuacji powodzi w Polsce i pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy. Studium porównawcze

W sytuacji zagrożeń spowodowanych klęskami żywiołowymi (powodziami, trąbami powietrznymi, gradobiciem) czy też tymi wynikającymi z działań człowieka (wybuch gazu, wojna) dla społeczności lokalnej następuje czas mobilizacji społecznej związanej z ochroną zasobów zarówno ludzkich, jak i instytucjonalnych. Jest to sytuacja, w której w społecznościach lokalnych uruchamiane są pokłady sił tkwiące nie tylko w relacjach nieformalnych (np. wolontariusze, grupy samopomocowe), lecz także w strukturach zinstytucjonalizowanych (np. organizacjach pozarządowych, ośrodkach pomocy społecznej). W artykule porównano działania prowadzone w sytuacji powodzi występujących w Polsce oraz pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy. Wykorzystane zostały dane empiryczne z trzech badań: dwóch z powodzianami i pracownikami ośrodków pomocy społecznej oraz jedno z pracownikami socjalnymi i wolontariuszami pomagającymi uchodźcom wojennym z Ukrainy. Należy wskazać na kilka aspektów związanych z udzielaniem wsparcia osobom w sytuacji kryzysowej. Po pierwsze zarówno powodzianie, jak i uchodźcy nie są zbiorowościami jednorodnymi i różnią się pod względem planów na przyszłość, kapitału społecznego i finansowego, sytuacji gospodarstwa domowego czy zaufania do instytucji udzielających pomocy. Po drugie następująca mobilizacja społeczna prowadzona jest zarówno przez instytucje państwowe/samorządowe (m.in. ośrodki pomocy społecznej), jak i sektor pozarządowy oraz spontanicznych wolontariuszy. Po trzecie wsparcie udzielane jest w trzech obszarach: informacyjnym, dotyczącym tego, jak wykonywać pewne zadania lub jak realizować sprawy związane z radzeniem sobie po powodzi/opuszczeniu Ukrainy, materialnym (finansowym i rzeczowym) oraz emocjonalnym. Po czwarte ważni są odpowiednio przygotowani i kompetentni przedstawiciele instytucji sektora rządowego i pozarządowego, a także czytelny podział zadań pomiędzy poszczególnymi osobami czy też podmiotami udzielającymi wsparcia osobom potrzebującym – koordynacja działań. W sytuacji uchodźców wojennych z Ukrainy w ośrodkach pomocy społecznej powinna być realizowana kompleksowa praca socjalna – od przyjęcia do usamodzielnienia. Praca socjalna z uchodźcami powinna koncentrować się na zapoznawaniu z ofertą instytucji publicznych i pozarządowych wspierających uchodźców w procesie integracji, ale także na pomocy w sprawnym komunikowaniu się i orientacji w środowisku zamieszkania.

For a community dangers caused by natural disasters (floods, whirlwinds, gales) or resulting from human’s activities (gas output, war) mean the time of social mobilization related to protection of both social and institutional resources. This is a situation when in local communities forces present in informal relations (volunteers, self-helpgroup) as well as institutionalized structures (non-governmental organisations, social welfare centre) are mobilised. In this article, actions carried in case of a flood in Poland and the help provided for Ukraininan refugees are compared. Empirical data from three studies has been used – two with flood victims and the social workers and one with social workers and volunteers helping the refugees from Ukraine. Some aspects related to giving support for victims of a crisis situation should be indicated. Firstly, both flood victims and refugees are not unitary collectivities and differ in terms of future plans, social and financial capital, situation in the household or trust given to helping institutions. Secondly, social mobilization is carried out by both state institutions (e.g. social welfare centre) as well as non-governmental sector and volunteers. Thirdly, the suport is provided in three speheres: informative connected with how to conduct some tasks or how to exist after a flood or leaving Ukraine, material (financial) and emotional. Fourthly, well-prepared and competent representatives of governmental and non-governmental sector are important and a clear division of tasks between particular people or entities giving suport for those in need – coordination of activities. In case of Ukrainian refugees in walfare social centres complex social work should be implemented – from welcoming to becoming independent. Social work should be focused on familarizing with an offer of public and non-governmental institutions supporting refugees in the proces of integration but also on enhancing successful communication and orientation in the place of living.