Tarkowski i Proust. „Zwierciadło” i „W poszukiwaniu straconego czasu” – „co innego”, a przecież „jedno i to samo”

Szymański rozważa w swoim eseju, co łączy powieść Marcela Prousta W poszukiwaniu straconego czasu oraz film Andrieja Tarkowskiego Zwierciadło, a co pozwala uznać oba te arcydzieła za Deleuzjańskie co innego, a przecież jedno i to samo. Podstawowym impulsem twórczym było dla Prousta i Tarkowskiego podjęcie trudu konfrontacji z problemem czasowości i przemijania. Pamięci i swoich dzieł używali oni jako środków do odzyskania czasu utraconego. Akt przypominania nie był jednak celem samym w sobie – wspomnienia i wrażenia miały służyć odkrywaniu prawdy o świecie i o „ja”. Rezultatem egzystencjalnego i artystycznego wysiłku odzyskiwania przeszłości było więc rozpoznanie prawdziwego, pozaczasowego „ja” oraz umiejętność jego twórczego wyrażenia (tym samym „przypominać sobie” znaczyło: „tworzyć”). Dzieła życia Prousta i Tarkowskiego – uwierzytelnione autentyzmem doświadczenia twórców – mają być też wzorem „drogi zbawienia”, „świecką ewangelią” dla czytelników i widzów.

Szymański considers in his essay what connects Marcel Proust’s In Search of Lost Time and Andrei Tarkovsky’s The Mirror, and what allows one to consider these masterpieces to be Deleuzian something else, and yet one and the same. The primary creative impulse for Proust and Tarkovsky was the need to tackle the problem of temporality and transience. They used memory and their works of art in order to recover the time lost. The act of remembering was not an end in itself – memories and impressions were supposed to aid discovering the truth about the world and “ego”. The result of the existential and artistic effort to recover the past was the discovery of true and timeless “ego” and the ability of its creative expression (where “remembering” also meant “creating”). The works of Proust and Tarkovsky, made authentic by the experience of their creators, are to be “a way of salvation”, and a “secular gospel” for readers and viewers.