Rozliczenie bez katharsis. „Demon” Marcina Wrony a reprezentacje zbrodni w Jedwabnem

Artykuł zawiera analizę filmu Marcina Wrony Demon (2015) pod kątem nawiązań do tematu współodpowiedzialności Polaków za zbrodnie na Żydach podczas II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu. Temat główny został osadzony w kontekście poruszających te kwestie filmów dokumentalnych Pawła Łozińskiego Miejsce urodzenia (1992) i Agnieszki Arnold …gdzie mój starszy syn Kain (1999), Sąsiedzi (2001) oraz fabuł m.in. Władysława Pasikowskiego Pokłosie (2012) i Pawła Pawlikowskiego Ida (2013), a przede wszystkim najszerzej dyskutowanego i najbardziej znanego tekstu dramatycznego o sprawie Jedwabnego Nasza klasa (2014) Tadeusza Słobodzianka. Omawiane utwory są analizowane pod kątem sposobu prowadzenia narracji, konstrukcji świata przedstawionego, wreszcie w kontekście formułowanych na ich temat sądów politycznych, historiozoficznych, psychoanalitycznych i moralnych w debacie publicznej.

The article offers an analysis of Demon (2015) – a film by Marcin Wrona – from the comparative perspective of studies on Polish co-responsibility for crimes against Jews during and after WWII. Wrona’s film is placed in context of Polish documentaries addressing that issue: Birthplace (1992) by Paweł Łoziński, Where Is My Elder Son Cain? (1999) and Neighbors (2001) by Agnieszka Arnold, as well as feature films: Aftermath (2012) by Władysław Pasikowski and Ida (2013) by Paweł Pawlikowski, but above all – the most discussed and well-known drama text about the Jedwabne pogrom: Our Class (2014) by Tadeusz Słobodzianek. All these works are compared in terms of the narration, construction of the diegesis, and their political, historiosophical, psychological and moral reception.