A revision of distribution and the ecological description of Orobanche picridis (Orobanchaceae) at the NE limit of its geographical range from Poland and Ukraine

The paper presents the current distribution of Orobanche picridis in Poland and Ukraine, within the Polish borders in the interwar period, based on a critical revision of herbarium and literature data as well as the results of my field studies. The largest number of its localities is in S and SE Poland in the Wyżyna Śląsko-Krakowska, Wyżyna Małopolska, Wyżyna Lubelska uplands, Middle Roztocze, Small Polesie, the Pogórze Przemyskie foreland and in the former Tarnopol province (W Ukraine). These are the north-easternmost sites known for the species and extend its limit range. A map of its distribution in Poland and Ukraine is included. The taxonomy, biology, and ecology of O. picridis are also discussed.

Orobanche picridis należy do gatunków submediterrańsko- subatlantyckich. Zwartym zasięgiem obejmuje głównie Europę południowo-zachodnią. Stanowiska w Polsce i na Ukrainie tworzą północno- -wschodni kres zasięgu gatunku. Należy do holopasożytów korzeniowych i pasożytuje głównie na Picris hieracioides. W Polsce jest gatunkiem silnie zagrożonym, zamieszczonym w czerwonej księdze i liście, podlega także ścisłej ochronie prawnej. O. picridis notowany jest w kraju z 34 stanowisk, z czego niemal wszystkie znalezione zostały w ostatnim 10-leciu. W Polsce występuje głównie na południu kraju, na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, Wyżynie Małopolskiej, Wyżynie Lubelskiej, Roztoczu Środkowym, Małym Polesiu oraz na Pogórzu Przemyskim, natomiast na Ukrainie, w dawnym województwie tarnopolskim. Populacje gatunku na stanowiskach wynoszą od kilku do ponad tysiąca pędów. Preferuje inicjalne siedliska, silnie nasłonecznione, często na ciężkiej rędzinie kredowej, tj. odłogi, ugory śródpolne, obrzeża pól, porzucone pola, sady i pastwiska, murawy kserotermiczne. Są to głównie zbiorowiska przejściowe w obrębie półruderalnych kserotermicznych zbiorowisk pionierskich z klasy Artemisietea vulgaris (optimum w Dauco-Picridetum hieracioidis) z domieszką gatunków z Agropyretea-intermedio-repentis lub rzadziej w zbiorowiskach suchych łąk (Arrhenatherion elatioris); z dużym udziałem gatunków kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea i Trifolio-Geranietea sanguinei, a także segetalnych z klasy Stellarietea mediae. W typowych murawach kserotermicznych notowany rzadziej, zazwyczaj w inicjalnych lub słabo zwartych ich postaciach ze związku Cirsio-Brachypodion pinnati. Głównym zagrożeniem dla gatunku jest wtórna sukcesja roślinności, a także niestabilny, często synantropijny charakter siedlisk. Ochrona siedlisk gatunku nie jest łatwa, gdyż zaraza rośnie często na gruntach prywatnych, w miejscach porzuconych pól, lub w ich strefie kontaktowej, skąd zagrożeniem jest wpływ herbicydów. Odłogi często są przekształcane w pola lub zostają zalesione. W celu ochrony należy, przede wszystkim, przeciwdziałać wzrostowi zwarcia siedlisk na skutek koszenia i okresowego płytkiego przedrapywania gleby, kontrolować liczebność żywiciela oraz objąć stanowiska monitoringiem przyrodniczym.