Manipulacja, perswazja i socjotechnika jako formy wywierania wpływu

Manipulację postrzega się jako strategię kierowania ludzkimi zachowaniami lub też jako metodę wpływania na ludzi przez ukryte kształtowanie świadomości bez ich wyraźnej woli i wiedzy. Niniejsze opracowanie ma na celu zaprezentowanie subtelnych różnic znaczeniowych między pojęciami manipulacji, perswazji i socjotechniki. Zadaniem podjętym przez autora jest wykazanie, że szerokie spektrum narzędzi wpływu jest różnie postrzegane i definiowane przez poszczególne dyscypliny naukowe. Inaczej interpretowane są przez językoznawców, inaczej przez socjologów, a jeszcze inaczej przez psychologów. W artykule autor przedstawia również wybrane techniki i rodzaje manipulacji oraz dowodzi, że są wśród nich takie, które szkodzą odbiorcom, ale są również takie, w przypadku których manipulujący nie ma złych intencji. Z przedstawionych analiz wynika, że wywieranie wpływu na innych ma wiele form i różni się pod względem technik, celów, intencji oraz skutków w sferze kształtowania postaw i zachowań. Co do zasady, manipulator dąży do osiągnięcia korzyści kosztem osoby manipulowanej. Takie ujęcie nawiązuje do popularnego w dziedzinie psychologii zjawiska psychomanipulacji, z jednoczesnym pominięciem jego aspektu prawnego. Tymczasem nie należy zapominać o kwestii równie ważnej, czyli odpowiedzialności karnej za manipulację, pojmowaną jako działanie szkodliwe dla ofiary i wysoce nieetyczne. Przedstawienie aspektów prawnych wydaje się zatem znaczące dla całości zagadnień związanych z przedstawianymi zjawiskami.

Manipulation is perceived as a strategy to direct human behavior or as a method of influencing people by hiddenly shaping their consciousness without their explicit will or knowledge. This study aims to present subtle differences in meaning between the concepts of manipulation, persuasion and social engineering. The author’s task is to demonstrate that a wide spectrum of influence tools is perceived and defined differently by individual scientific disciplines. They are interpreted differently by linguists, differently by sociologists, and still differently by psychologists. In the article, the author also presents selected techniques and types of manipulation and proves that there are those that harm the recipients, but there are also those in which the manipulator has no bad intentions. The presented analyzes show that influencing others has many forms and differs in terms of techniques, goals, intentions and effects in shaping attitudes and behaviors. As a rule, the manipulator seeks to gain benefits at the expense of the manipulated person. This approach refers to the phenomenon of psychomanipulation, popular in the field of psychology, while omitting its legal aspect. Meanwhile, we should not forget about an equally important issue, i.e. criminal liability for manipulation, understood as an action harmful to the victim and highly unethical. The presentation of legal aspects therefore seems significant for all issues related to the presented phenomena.