Straty wojenne – trzytomowa publikacja Muzeum Gdańska

Publikacja – w trzech osobnych tomach – kontynuuje w polskim muzealnictwie wydawaną od kilku lat serię dotyczącą strat powstałych w wyniku II wojny światowej w obecnych granicach Rzeczypospolitej. Przedmowa do tomu pierwszego strat wojennych Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku, pióra dyrektora Muzeum Gdańska Waldemara Ossowskiego, zawiera istotne dla problemu refleksje. Serię trzech tomów otwierają Straty wojenne Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku (t. 1). W sposób skrótowy, z wypunktowaniem najistotniejszych faktów, opisano w nim historię budowy, funkcje głównych pomieszczeń ratuszowych, zarówno reprezentacyjnych, jak i mieszczących urzędy: Wielkiej Sieni, Wielkiej Sali zwanej Czerwoną lub Letnią, Małej Sali Rady zwanej Zimową, Wielkiej Sali Wety zwanej Salą Rady Miasta, Kamlarii, Sali Depozytowej. W końcowych miesiącach II wojny światowej Gdańsk w granicach Głównego Miasta stracił około 80% najcenniejszej substancji zabytkowej. Już w kwietniu 1945 r. rozpoczęto poszukiwania i zwózkę rozproszonego dziedzictwa kulturowego. Straty wojenne Dworu Artusa i Sieni Gdańskiej w Gdańsku (t. 2) otwiera sepiowana fotografia z 1879 roku. Od października 1943 do stycznia 1945 r. odbywały się: demontaż ze znakowaniem i numerowaniem obiektów, pakowanie w drewniane skrzynie i ewakuacja do kilku miejscowości poza Gdańskiem. Wiadomo, że już w połowie czerwca 1942 r. ewakuowano z Dworu Artusa kilkanaście najważniejszych zabytków, z których dotąd nie znaleziono obrazów późnośredniowiecznych (Okręt Kościoła, Oblężenia Malborka, Madonna z Dzieciątkiem i Chrystus – Salvator Mundi), kilku elementów z 4 kompletów uzbrojenia turniejowego znad Ławy św. Rajnolda, rzeźby Saturn z dzieckiem, grupy rzeźbiarskiej Kąpiel Diany z metamorfozą Akteona, kilkudziesięciu elementów wystroju Wielkiej Hali. Wymienione zabytki przewieziono 16 czerwca 1942 r. do wsi Orle (niem. Wordel) na Wyspie Sobieszewskiej. Odzyskano jedynie fragmenty zbroi turniejowych, które w okolicznościach trudnych dziś do wyjaśnienia po wielu latach znajdowane były w różnych miejscach. Najobszerniejszy jest katalog strat wojennych Domu Uphagena (t. 3). Większości znajdujących się tam dzieł sztuki, wyposażenia wnętrz i przedmiotów użytkowych niezbędnych w kamienicy mieszczańskiej przekształconej na początku XX w. w muzeum nie odnaleziono, wiec nie powróciły dotąd na miejsce swego pierwotnego przeznaczenia.