Podróż angielska Michała Jerzego Wandalina Mniszcha i projekt powołania Muzeum Polskiego

Przedmiotem artykułu jest projekt powołania Muzeum Polskiego, ogłoszony w 1775 r. przez Michała Jerzego Wandalina Mniszcha (1748–1806). Argumentuje się, że najważniejszy impuls dla pomysłu powołania instytucji muzealnej w Rzeczypospolitej dała wizyta Mniszcha w Muzeum Brytyjskim w roku 1766. Z inspiracji tym muzeum zrodził się ogólny schemat organizacyjny Muzeum Polskiego, dostosowany do polskich możliwości i warunków. Podobnie jak British Museum miało być ono instytucją powołaną ze środków publicznych i publicznie dostępną, zaś główną racją jego istnienia miał być – podobnie jak w muzeum londyńskim – pożytek rozumiany jako wspieranie i popularyzacja wiedzy. Muzeum Mniszcha miało być bowiem w pierwszym rzędzie instytucją edukacyjną adresowaną głównie do młodzieży i obliczoną na przyszłe korzyści. Miało się ona stać istotnym elementem – obok zreformowanego szkolnictwa powszechnego i akademii nauk – spójnego systemu nauki i oświaty, które M.J. Mniszech uważał za warunek i podstawę dobrobytu i powodzenia państwa i narodu. Ambitny i nieziszczony projekt założenia Muzeum Polskiego był częścią ambitnego programu odrodzenia i cywilizacyjnego awansu upadającego państwa.