Challenges of the energy transition in Poland – deliberative democracy as a tool for activating the civil society

The Polish political transformation of 1989 brought significant changes not only on the political and social levels but also on the economic level. The Polish economy, which until then had been a centrally planned economy, had to be rapidly changed into a free market economy. As a result of this, a lot of areas of the economy had to be transformed including the mining industry, especially hard-coal mining. In 1990, there were seventy-one mines in operation in Poland, employing nearly 400,000 people. The process of decommissioning these mines, which continues to this day, began in 1994. Walbrzych coal mines were among the first to be liquidated. Poland has long been dependent on coal for energy production, but the country is facing increasing pressure in the transition to cleaner and more sustainable energy sources in order to reduce carbon emissions and mitigate the effects of climate change in order to fulfil EU climate policy assumptions. Civil society organizations in Poland were associated with the political transformation, as the changes in the system has opened the doors for the social participation in decision-making processes. Civil society organizations in Poland have been actively pushing for policies and initiatives that promote renewable energy, energy efficiency, and the phasing out of coal. However, it should be underlined that the role of civil society in energy transformation is crucial as on the one hand, it should be an advocate of change, but on the other hand, civil society has to take an active part in the discussion on the challenges of the transformation, such a change in the employment structure which is an inevitable consequence of the energy transition. The scope of the paper is to provide a set of tools for the civil society participating in energy transformation processes.

Polska transformacja ustrojowa w 1989 roku przyniosła istotne zmiany nie tylko na płaszczyźnie politycznej, społecznej, ale także gospodarczej. Polska gospodarka, która do tej pory była gospodarką centralnie planowaną, musiała zostać gwałtownie przekształcona w gospodarkę wolnorynkową. W związku z tym przeobrażeniom musiało ulec wiele dziedzin gospodarki, w tym górnictwo zwłaszcza węgla kamiennego. W 1990 roku w Polsce działało 71 kopalń, zatrudniających blisko 400 tysięcy osób. Trwający do dziś proces likwidacji kopalń rozpoczął się w 1994 roku. Wałbrzyskie Kopalnie Węgla Kamiennego były jednymi z pierwszych, które zostały zlikwidowane. Polska od dawna jest uzależniona od węgla w produkcji energii, ale kraj stoi w obliczu rosnącej presji na przejście na czystsze i bardziej zrównoważone źródła energii w celu zmniejszenia emisji dwutlenku węgla i złagodzenia skutków zmian klimatycznych, aby wypełnić założenia polityki klimatycznej UE. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Polsce były związane z transformacją polityczną, ponieważ zmiany ustrojowe otworzyły drzwi dla społecznej partycypacji w procesach decyzyjnych. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Polsce aktywnie włączają się do debaty związanej z transformacją energetyczną. Podkreślić należy jednak, że rola społeczeństwa obywatelskiego w tym procesie jest zróżnicowana. Z jednej strony wywierana jest presja na rządzących, związana z szybkim odejściem od węgla, z drugiej jednak strony społeczeństwo obywatelskie wyraża swój niepokój dotyczący zmian w strukturze zatrudnienia, która jest nieuniknioną konsekwencją transformacji energetycznej. Celem artykułu jest zaproponowanie narzędzia pozwalającego zwiększyć społeczną partycypację w procesie transformacji energetycznej przy jednoczesnej budowie konsensusu społecznego.